99 yıldır bayram, 90 yıldır hafta olarak kutlanıyor

En güzel bayramı kutluyoruz bugün çocuklar gibi şen olmayı özleyerek; 23 Nisan’ı... Evet 99 yıldır bayram olarak, 90 yıldır da hafta olarak kutlanıyor, Millet Meclisi’nin kuruluşu... 23 Nisan gazetesi özel sayfaları için günler öncesinden çalışmalara başladığımızda, şimdi yazdığımız şeyden bizim de haberimiz yoktu. Çoğu zaman ilham verdiği üzre geçmiş yılların 23 Nisan’larına bakarken gazetemizin deneyimli çalışanı, arşivimizin temel taşlarından Gülsev Toksöz’ün dikkatinden kaçmayan bir başyazının küçük bir bölümü, pek bilinmeyen bir durumu da ortaya çıkardı.

Cumhuriyet’in 23 Nisan 1929 tarihli nüshası, “Bugün milli idarenin hâkim olduğu günün yıldönümüdür” manşetiyle çıkmış. Yunus Nadi’nin başyazısı ise “En büyük mes’ele” adını taşıyor. Orada bir bölümü işaretlemiş Gülsev. Türkiye için en büyük meselenin çocuklar ve gelecek nesiller olduğunu anlatan Nadi, alçakgönüllü bir şekilde “23 nisanın çocuk günü yapılması fikrini ileri süren ben imişim” diye yazıyor. O dönemki Çocuk Esirgeme Kurumu Başkanı Doktor Fuat Umay’ın (Umay soyadı, Atatürk tarafından çocukları koruyan tanrı olduğu için veriliyor) bazı belgelere dayandırarak saptadığını ve bu saptamada ısrar ettiğini yazıyor.

Uzun bir yol

Bunun üzerine yaptığımız okumalardan öğreniyoruz ki, Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı 23 Nisan 1920 gününün akşamı, Atatürk bazı arkadaşlarını toplayarak sohbet ediyor. Bu toplantıda Yunus Nadi, Ruşen Eşref, Hacı Feyzullah Efendi ve sonradan Muallimler Birliği Reisi olan Mazhar Müfit Bey gibi isimler de yer alıyor. O toplantıda kuruluş gününün bayram olarak kutlanması kararına varılıyor. Ancak o dönemler henüz çocuk fikri ortada yok. 23 Nisan 1921 yılında kabul edilen Hâkimiyet-i Milliye Bayramı’nın 23 Nisan 1922’de Ankara’da yapılan ilk kutlamalarından itibaren çocuklar ön plana çıkıyor.

Zira, yine 1920’lerden itibaren Dr. Fuat Bey çocuklar üzerine çalışmalarda bulunuyor. Yunus Nadi ile gittiği Amerika seyahatinde gördükleri Children’s Day’den etkileniyor ve Türkiye’de benzer bir organizasyon için kolları sıvıyorlar. Doktor Fuat Bey bugünkü adıyla Çocuk Esirgeme Kurumu’nu (Himaye-i Etfal Cemiyeti) kuruyor, onlar için bağış toplama organizasyonları yapıyor. Hatta destek için 23 Nisan’ı çocuk günü ilan edip pul bile bastırıyor.

Adım adım

1924 kutlamalarında Latife Hanım’ın Himaye-i Etfal temsilcisi olması ve Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’nın da Himaye-i Etfal Cemiyeti’ni açıkça desteklemesi ile 1925’lerden itibaren 23 Nisan’a “Hâkimiyet-i Milliye Bayramı” yanında “Çocuk Günü” ve “Çocuk Bayramı” da denmeye başlanıyor. Çocuk Bayramı’yla, çocukların birkaç gün eğlendirilmesinden ziyade, toplumun farklı çocuk sorunları ile ilgilenmesinin sağlanması amaçlanıyor. Çocuk ölümlerinin azaltılarak nüfus artışının desteklenmesi bu amaçların en önemlisi olarak görülüyor.

1927’de önce 23 Nisan; “Çocuk Günü”, “Çocuk Bayramı” gibi kavramlarla anılsa ve çocuk bayramı olarak kutlansa da ilk kapsamlı Çocuk Bayramı kutlamalarına 23 Nisan 1927 yılında başlanıyor. “Çocuk Bayramı” Mustafa Kemal Paşa ve hükümetin de desteği ile 1929 yılında “Çocuk Haftası” adıyla 7 güne çıkarılıyor.