50 yıl önce fırlatılan ve uzay çöpü olan Prospero uydusu geri getirilebilir mi?

Edinburgh merkezli roket üreticisi Skyora şirketi 1971 yılında uzaya gönderilen Prospero uydusunu geri getirmenin yollarını arıyor.

Prospero 1971 yılında İngiltere'ye ait bir roketle Avustralya'dan uzaya fırlatılan Birleşik Krallık üretimi ilk ve son uzay aracıydı. İlk görevi de uzaydaki çevre koşullarını incelemekti.

Artık işlevsiz hale gelmiş olan uydu hala dünya yörüngesinde bin kilometre kadar yükseklikte dönmeye devam ediyor.

Yakında İskoçya'dan uzaya roketler fırlatmaya hazırlanan Skyrora şirketi, Prospero'yu Birleşik Krallık'ın uzay mirasının önemli bir parçası olarak görüyor.

Şirket Prospero'yu yörüngeye oturtan Black Arrow (Siyah Ok) adlı roketi kısmen buldu bile.

Roketin bu parçası misyon sırasında Avustralya'ya düşmüş ve Outback diye anılan orta Avustralya'dan Skyrora tarafından alınıp İskoçya'ya getirilene kadar onlarca yıl çürümeye terk edilmişti.

Şimdi Skyrora, artık işlevi kalmayan 66 kilogram ağırlığındaki Prospero uydusunun hangi yöntemle en kolay tutulup geri getirilebileceğini araştırıyor.

Uyduyu zarar görmeden atmosferden geçirerek dünyaya getirmek mümkün olmayabilir, ya da çok zor olabilir.

Öncelikle atmosfere girerken oluşacak ısıdan korunması gerekiyor.

Fakat en azından Britanya'nın sürdürülebilir uzay konusundaki taahhütlerine uygun bir şekilde yörüngeden çıkması sağlanabilir.

Dünyanın yörüngesi eski ve artık işe yaramayan uydular ve cihazlarla dolu ve bunlar çarpışma yoluyla kullanımda olan, bize dünyayı yukarıdan gözleme, meteoroloji ve iletişim alanlarında olduğu gibi faydalı hizmetler sağlayan uyduları imha etme riski taşıyorlar.

Skyrora'nın hükümetle ilişkiler bölümü başkanı Alan Thompson, "Bu bizim kendimize koyduğumuz bir hedef, Birleşik Krallık uzay sanayiine koyduğumuz bir hedef" diyor.

"Son tahlilde Prospero'yu tutup zarar görmeden yeryüzüne indirmeyi çok isteriz. Ama bunun çok zor olacağının da farkındayız. Ama burada önemli olan uzay sektörünün sorumluluk ve sürdürülebilirlik ilkelerini vurgulamak" diyor.

Şirket Çarşamba akşamı uydunun nasıl indirilebileceği konusundaki fikirleri tartışmak üzere bir davet düzenledi.

Uzay kapasitesi geliştirip vazgeçen tek ülke: Birleşik Krallık

1971 yılında fırlatılan Prospero ve onu yörüngeye oturtan Black Arrow roketi Birleşik Krallık'ın uzay faaliyetleri açısından başarısız ya da yarım kalan bir başlangıç oldu.

Ruj şeklindeki roket daha uzaya tırmanırken hükümet teknoloji geliştirme projesini iptal etmeye karar verdi.

Birleşik Krallık hala, böyle bir roket ve uyduyu başarıyla fırlatma kapasitesine ulaştıktan sonra bu projeden vazgeçen tek ülke konumunda.

Yarım yüzyıl sonra, aynı alanda Skyrora, Orbex ve birkaç diğer şirket yeniden yerli bir üretim kapasitesi geliştirmek ve bu kez Avustralya'dan değil, Britanya'dan roket fırlatmak istiyor.

Hükümet de bu yılın sonuna kadar roket fırlatma konusundaki ruhsatlar için başvuruların açılabilmesi niyetiyle yasal düzenlemeleri tamamlamak üzere.

Roket endüstrisi çevre dostu olabilir mi?

Skyrora, faaliyetlerini mümkün olan en çevre dostu yöntemlerle yapmak istediğini söylüyor.

Roketlerinde fosil yakıtlar ve gazyağı yakacak olmasına karşın gövdenin geri dönüştürülmüş plastikten yapılacağını söylüyor.

Ayrıca en üst kısmın ya da üçüncü kısmın sadece yörüngeye uydu yerleştirmesi değil, artık kullanılmayan uyduları da saf dışı edebilmesini amaçlıyor.

Bu tür işlevleri yerine getirebilecek "uzay haydutu" denemeleri ise harıl harıl devam ediyor.

İngiltere'nin eski uzaydan sorumlu bakan yardımcılarından Lord Willets, "Uzay çöplerini atmosfere düşürerek yanmalarını sağlamak ya da tutup dünyaya indirmek yoluyla saf dışı etmek uzayla ilgili en önemli ve güncel konulardan biri. Bunu Britanya sanayii başarabilirse harika olur" diyor.

İlk adım: Prospero'yu bulmak

Prospero'yu geri getirebilmek için önce yerini tespit etmek gerekecek.

Uydunun Dünya ile son iletişimi 2004 yılında gerçekleşmiş, daha sonra kopmuştu. Ama Northern Space & Security Ltd. şirketinden Ralph Dinsley, yörüngesinin bilindiğine dikkat çekiyor.

"Dünyanın çevresinde eliptik bir dönüş yapıyor. En yakın olduğu anda Dünya'ya 522 km yaklaşıyor, en uzak olduğunda ise mesafesi 1300 km oluyor" diyor.

Yörüngede sadece Prospero değil, onu yörüngeye oturtan roketin bir parçası da var.

Dinsley, "Prospero'yu bulmak, gelecek için yapmamız gerekenler konusundaki bütün hayallerimizi hayata geçirmek demek. Uzaydaki çöpün toplanması konusunda bir sürü tartışma yürütülüyor. Uzay çöpü karmaşasının ortaya çıkardığı tehlikeler de çok tartışılıyor. Birleşik Krallık kalkıp gerçekten bu çöplerden bir kısmının sorumluluğunu üstlense harika olmaz mı?" diye soruyor.