50 milyon liralık Kilia İdolü geri verilmiyor

New York Bölge Mahkemesi, Manisa Akhisar “Kulaksızlar’dan” kaçırılan ve müzayedede 14.5 milyon dolara (yaklaşık 50 milyon liraya) alıcı bulan, 23cm’lik Kilia idolünün, Türkiye’nin geri verilmesi istemini reddetti. 5 bin yıllık mermerden yapılan ve gözlerinin göğe bakmalarından dolayı Batılıların “gök gözlemcisi” anlamında “stargazer”, Türkçede ise “tepegöz” denilen Kilia idolünün New York’ta müzayedede satılacağını, Cumhuriyet’te 14 Nisan’da duyurmuştuk. Kilia İdolü”, 28 Nisan’da New York Christies’de, 3 milyon dolar (11,1 milyon lira) tahmini değerle satışa çıktı. 14.5 milyon dolara (yaklaşık 50 milyon liraya) alıcı buldu. Haberimiz üzerine Kültür ve Turizm Bakanlığı, heykelciğin geri verilmesi için dava açtı. Karun Hazinesi ile Elmalı Definesi davalarında Türkiye’yi başarıyla temsil eden Herrick Feinstein hukuk firmasından Lawrence M. Kaye, heykelciğin alıcıya teslimini mahkemede durdurarak 60 günlük “ihtiyatı tedbir” kararı aldırdı. Ancak Güney New York Bölge Yargıcı Alison Julie Nathan tarafların savunmaları ve belgelerini irdeledikten sonra, 28 Ağustos Pazartesi günü “3 yıllık zamanaşımı” kuralını anımsatarak, kararının gerekçesini şöyle açıkladı: “İdolü 1966’da Tenis Hall of Famer Alastair B. Martin satın alıp Merrin Galerisi’ne sattılar. Sonrasında Guennol Koleksiyonu’na girdi. New York Metropolitan Müzesi’nde ödünç olarak sergilendi. Katalogda bilgileri yayımlandı. 1989’da ve 1997’de kültürel Türk gazetecisi Özgen Acar tarafından yayımlandı. Bu verilere karşın Türk Kültür Bakanlığı gerekli girişimi yapmadığı için zamanaşımı süresi doldu!” Mahkeme belgeleri arasında Karun Hazinesi ve Yorgun Herkül davaları ile ilgili yazılarıma da yer verilerek “Acar, genel olarak elli yıl içinde çapaladı, bu konuda da girişim çağrısı yaptıysa da bakanlık oyalanarak, kıpırdamadı!” denildi.

Kadınlar buldu

90’lı yılların başında Manisa Müzesi’ni ziyaretimde Müdür Hasan Dedeoğlu ve yardımcısı Rafet Dinç ile söyleşirken, Kilia tipi idollerden söz edip bir fotoğraf göstermiştim. Dinç, de “Müzemizde iki kırık parça var!” diyerek depodan getirmişti. 1991’de iki köylü kadının, Akhisar yakınında bulduğu iki Kilia İdolü, yurtdışına kaçırılıp çok iyi fiyata pazarlanmıştı. Kadınlar, bu heykelcikleri köye gelen “çerçiye” verip karşılığında, birer çift terlik almışlardı. Bu olayı aktardığım New York’lu müzayedeciler “Dünyanın en pahalı terliklerini giyen kadınlar!” demişlerdi. Müzeden, Aydın’da üniversiteye geçen Yardımcı Doç. Dr. Rafet Dinç, 1993’te Akhisar’a 16 km uzaklıktaki Kulaksızlar’da köylülerin gösterdikleri Balıkburnu mevkiinde, Gülsüm Akbaş’ın tarlasında bu heykelciklerin işliklerini buldu. Günümüzde tütün ekilen 12 dönümlük bu tarla, traktörle sürüldüğü için toprağın altındaki heykel parçacıkları da her zaman yüzeye çıkabiliyor.