2021’in ilk yarısında herhangi bir yatırım duymayacaksınız. İlk yarı, sanayici için keyifli olmayacak

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Konfeksiyon ve Hazırgiyim Sanayi Meclis Başkanı Şeref Fayat, yılın ilk yarısında finansman sıkıntısı yaşayan küçük ve orta boylu işletmelerde iflasların yaşanabileceğine dikkat çekti.

Kurdaki oynaklığın ihracatçıya sıkıntı yaşattığını anlatan Fayat, “Maalesef yüksek faizi alkışladığımız bir dönem, bunu üzülerek söylüyoruz. Çünkü bir sanayici olarak yüksek faiz ve düşük kurdan yana olmam mevzu bahis değil. Yılın ilk yarısında herhangi bir yatırım duymayacaksınız. Bu finansman maliyetiyle mevzu bahis değil. İlk 6 ay sanayici için keyifli olmayacak” dedi. Hazırgiyim ihracatının bu yıl 19 milyar dolara çıkabileceğini anlatan Şeref Fayat ile sektörü konuştuk.

- Pandemi yılı olan 2020, hazırgiyim açısından nasıl geçti?

2020’de pandemi başlamadan önce hazırgiyimde yüzde 10-15 ihracat artışı bekliyorduk. Marttan itibaren çok sert bir fren oldu. Nisanda yüzde 40, mayısta yüzde 60 gibi daralmalar oldu ki inanılır gibi değil. Bunlar sektörde ciddi sıkıntı yarattı. Ama hazirandan itibaren açılmaların da başlamasının etkisiyle yılı yüzde 3.1 ihracat daralmasıyla kapattık. Dünya hazırgiyim mal ticareti geçen yıl yüzde 25 daraldı. E-ticaret yapan firmaların siparişlerine devam etmesi ve yardımcı tıbbi malzemeler sayesinde hazırgiyimdeki daralma beklenenden az oldu. 2020’de 1.2 milyar dolarlık maske, önlük ihracatı oldu, bunlar olmasaydı hazırgiyimdeki daralma yüzde 7-8’i bulurdu. 2021’e de 1.5 milyar dolarlık ihracatla başladık. Ama birkaç ay durgunluk olacak. Ana pazarımız Avrupa’nın kapalı olduğunu düşünürsek şubat ve mart ayı verileri iyi gelmeyebilir.

- Geçen yıl ne kadar stok elinizde kaldı?

Bir anda 1.5-2.5 milyar dolarlık mal elimizde kaldı. Ama hazirandan itibaren de öncelikle yapılan hazır ürünler yüklenip gönderildi. Yılın sonuna baktığımızda çok rahatsız edici rakamlar elde kalmadı.

ÖDEMELER ÖTELENDİ

- Tahsilat yapabildiniz mi?

Büyük alım gruplarının nakit akışlarında sıkıntı oldu. Vadeler bir iki ay uzadı. Pandemi öncesinde sevk edilen malların ödemeleri de ötelendi, bu bir gerçek. Vade uzatmaları kalıcı hale geldi. Bu maalesef ihracat yapanlar için bir finansman yükü getiriyor. 1 ayda ödemesini aldığımız müşteriler, vadeyi 3 aya çıkardı. 2-3 ay vadeli alanlar da ötelemeye gitti. Piyasa açılsın, öyle ödeyelim diyorlar.

- Bu dönemde yabancı alım gruplarıyla nasıl görüştünüz?

Online kanallardan görüştük. Doğru üreticiye, doğru ürünü, doğru zamanda, doğru fiyata vermeniz çok önemli. E-ticaret sayesinde ürünler daha çok yakın coğrafyalardan alınıyor. Bu nedenle Avrupa için Türkiye’nin önemi artacak.

- Pandemiyle ürün talepleri ve siparişlerde nasıl bir farklılaşma oldu?

Ev içinde giyilen kıyafetlerde, iç çamaşırı, eşofman, çorap taleplerinde ciddi artış var. Biz jean alanında ev içi giyim koleksiyonu yapmaya karar verdik. Siparişler konusunda ise çok belirsizliğin, oynaklığın olduğu bir dönemdeyiz. Onlar planlamakta, biz de üretmekte zorlanıyoruz.

KUR OYNAKLIĞI SIKINTI YARATIYOR

- Kur, 2020’de çok hareketliydi. Vadelerin de uzaması size zarar yazdı mı?

Türkiye’de yanlış bir kanı var. Döviz artışı ihracatçıya yarar diye. Volatilitenin olduğu dönemde hiçbir ihracatçı son kuru kullanmaz. Avro’nun 10 TL, doların 8.50 TL olduğu dönemde, biz 6.50 TL dolar, 7.50 TL Avro ile maliyet yapıyoruz. Kurdaki bu oynaklık, ihracatçıya çok sıkıntı yaşatıyor. Yüzde 10-15 geri gelen kurları kullanarak ihracat yapanlar için maalesef çok kötü günler. Bu dönemde aynı zamanda hammaddede de çok ciddi sıkıntılar yaşanıyor. Bazı hammaddeler Türkiye’ye girişte büyük ithalatçılar ve toptancılar tarafından yüksek kurlarla ithal edildi. Şimdi kurlar inmesine rağmen onların fiyatı düşmüyor. Bu dönemde hazırgiyimde ciddi sıkıntı var. Özellikle pamuğa gelen zamların da etkisiyle rakiplerimizle eşit şartlarda rekabet edecek boyutta alamıyoruz. Ocak ayında iplik ve hammaddede yüzde 15’e yakın artış oldu. Hammadde alamıyoruz. Yarın öbür gün hazırgiyim hammaddesiz kalabilir.

- Şu an öyle bir risk var mı?

Var tabii. Son iki üç haftadır ciddi sorun yaşanıyor. Şu an ihracatçı birlikleriyle müzakere ediyoruz. Bunların çözülmesi lazım. Türkiye İhracatçılar Meclisi ve Ticaret Bakanlığı’yla da görüşülüyor. Belki Türkiye kendi hazırgiyimini korumak için elyafını ve ipliğini daha kısıtlı ihraç etmeli. Ya da etmemeli. Bunun mutlaka halledilmesi lazım. Kg. fiyatı 4 dolar olan tekstil ve hammaddeleri ihracatı mı mantıklı, yoksa 16.5 dolar olan hazırgiyim ihracatı yapmak mı? Yarın pandemi bittiğinde ve Avrupa mal talep ettiğinde üretim tarafında ciddi sıkıntıya girebiliriz. Bu, büyük problem olabilir.

YENİ YATIRIM DUYMAYACAKSINIZ

- Dolar kuru 7 TL seviyesine geldi. İhracatçılar olarak ideal bir kur seviyeniz var mı?

Kurun geldiği seviye iyi değil. 7.50 TL altına inen dolar sıkıntı. Tamam, yüksek faiz verip doları frenlememiz gereken bir dönemdeyiz. Maalesef yüksek faizi alkışladığımız bir dönem, bunu üzülerek söylüyoruz. Çünkü bir sanayici olarak yüksek faiz ve düşük kurdan yana olmam mevzu bahis değil. Umarım bu çok uzun süreli olmaz. Bu TL faizleriyle herhangi bir ihracatçının, imalatçının kredi kullanması mümkün değil, insanlar inim inim inliyor. Umarım gerçekten zorunlu olan bu faiz artışının sanayiye kırıcı bir etkisi olmaz ve enflasyondaki eksilme görülüp faizler geri gelir.

- Yeni yatırım olmayacak yani?

Yılın ilk yarısında herhangi bir yatırım duymayacaksınız. Bu finansman maliyetiyle mevzu bahis değil. İlk 6 ay sanayici için keyifli olmayacak.

- Bu dönemde borçları döndürebilecek misiniz?

Türkiye’de hiçbir sektör finansman kullanmadan kendi yağıyla kavrulamaz. Esnaftan başlamak üzere tüm sanayi kollarında ciddi finansman desteğine ihtiyaç var. Bunun maliyeti ne kadar artarsa o kadar fazla sıkıntı olur. Yılın ilk yarısında nakit akışına çok dikkat edeceğimiz, masrafları çok kısacağımız bir dönem olacak. Bizden çok daha kötü olan sektörler var. Üretim ve ihracat yapanlar pozitif ayrışıyor. Orta ve büyük ölçekli ihracatçılarımızda sıkıntı görmüyorum. Bu faizler, TL kredisi alacaklar için sıkıntılı olabilir.

DESTEKLER YETERSİZ

- Bu dönemde verilen destekler de var, yeterli mi?

Destekler yeterliydi demek çok kolaycılık olur. Daha fazla destek verilmeliydi. Tüm oda ve borsalardan destek mesajları geliyor. Özellikle küçük esnaf ve küçük işletmelerde destekler çok yetersizdi. Ama bizim gibi ihracatçı ve imalata devam eden firmalarda turizmdeki ya da lokantalardaki kadar sıkıntı olmadı. Üretimde ve ihracatta olanlar bu dönemi 2020 için söylüyorum, bir şekilde mevcudu koruyarak geçirdi. Ama insanlar çok para kazandı demek doğru olmaz.

- İstihdam tarafında bir daralma oldu mu?

İşçi çıkarmak şu anda yasak. Kısa çalışma ödeneği bitmeden ve normale geçmeden kaç kişinin işsiz kaldığını bilemiyoruz.

- Peki, iç piyasa nasıl?

İç piyasada sıkıntı büyük. 2020’de bir önceki yıla göre yüzde 20’lik daralma var. Birinci pandemiyi bir şekilde perakende tarafı çevirdi. Ama ikinci dalgayla perakendede ciddi sıkıntı yaşandı. AVM’lerdeki cirolarda düşüşler oldu. Hazırgiyim için sıkıntılı bir süreç oldu. Bu yılın da ilk yarısında yine sıkıntılar sürecek.

İFLASLAR OLABİLİR

- 2021 yılı genelinde neler öngörüyorsunuz?

İlk yarıda iç piyasada bir hareket beklemiyorum. İhracatta ilk çeyrekte daralmalar olur ama aşılamalar arttığında piyasa açılır. Bu gerçekleşirse ihracatta yüzde 10’luk artış bekliyorum. Sektörde 19 milyar dolarlık bir ihracatı bulabiliriz.

- Hükümetten neler bekliyorsunuz?

Kurtuluşumuz, ihracat ve üretimde. Özellikle üretim ve ihracat yapan sektörleri pamuklara sarıp uygun finansmana acil ulaşmalarını sağlamaları lazım. 6 ayı kesin yüksek faizle geçireceğiz. Bu finansman maliyetlerine katlanamayan firmalar olabilir.

- Uygun finansman sağlanamazsa iflaslar olur mu?

Olabilir tabii. Özellikle küçük, orta ölçekli firmaların finansmana ulaşımı için adım atılmalı.