2019’dan kalanlar... Kıvılcımı ‘iletişim vergisi’ çaktı

Uzun yıllardır ekonomik zorluklara ve yolsuzluklara karşı biriken öfke, hükümetin WhatsApp gibi iletişim ağlarına vergi getirdiği haberi üzerine Lübnan halkını sokaklara döktü. Başbakan Saad Hariri, gençlerin çoğunlukta olduğu, haftalar süren protesto dalgasının ardından reform vaatlerinin de meydanlarda karşılık bulmaması üzerine ekim ayının sonunda istifa etti. Ancak Hariri’nin yerine kimin geleceği konusunda Sünni cephenin uzlaşması kolay görünmüyor. Lübnan Anayasası’na göre, Cumhurbaşkanı’nın Hıristiyan Maruni, Meclis Başkanı’nın Şii Müslüman, Başbakan’ın ise Sünni Müslüman olması gerekiyor.

YAKIT ZAMMINA PROTESTO

İran’da 2019’da en önemli gelişmelerden biri, 15 Kasım’da benzin fiyatlarının 3 kat artırılmasının ardından patlak veren protestolar oldu. ABD’nin yaptırım dahil baskıyı artırdığı ülkede gerilim yükselirken Uluslararası Af Örgütü’ne göre, güvenlik güçlerinin müdahalesinde 304 kişi yaşamını yitirdi. İngiltere’ye bağlı Cebelitarık Özerk Yönetimi’nin 4 Temmuz’da İran petrol tankerine el koyması ve İran’ın buna misilleme olarak 19 Temmuz’da Hürmüz Boğazı’nda İngiltere’ye ait petrol tankerine el koyması, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin 11 Mart’ta Bağdat’a ilk ziyaretini gerçekleştirmesi, Tahran yönetiminin 8 Mayıs’tan itibaren nükleer anlaşmadaki taahhütlerini askıya almaya başlaması 2019’un önemli olayları arasında yer aldı.

ABD-İRAN MÜCADELE SAHASI IRAK

Irak’ta bu yıla damga vuran önemli olayların başında, 1 Ekim’de başlayan ve hâlâ devam eden hükümet karşıtı gösteriler geliyor. ABD yönetiminin Suriye’den kısmen çekilmesi sonrasında, İran etkisinin yüksek olduğu Irak’ta askeri konuşlanması artıyor. En az 460 kişinin öldüğü, 19 binin üzerinde kişinin yaralandığı gösterilerde ülkenin iç işlerine müdahalelerde bulunduğu gerekçesiyle İran’ın Necef ve Kerbela’daki konsoloslukları ateşe verildi. İran’a yakın Irak’taki Haşdi Şabi karargâhları ve siyasi partilerin büroları da göstericilerin hedefi haline geldi. Bağdat hükümetinin sessizliği göstericileri daha da öfkelendirdi. Baskılar nedeniyle sadece 13 ay önce göreve gelen Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi, 29 Kasım’da istifa etmek zorunda kaldı. Abdulmehdi’nin istifasının üzerinden bir aya yakın süre geçmesine rağmen yeni bir hükümet kurulamadı. 

Öte yandan, Türkiye’nin Erbil Başkonsolosluğu’nda görevli Türk diplomat Osman Köse, 17 Temmuz’da Erbil’deki bir restoranda terör örgütü PKK’nin silahlı saldırısı sonucu şehit oldu. 

BREXİT YAŞAMA GEÇİYOR...

2010’lu yıllara damgasını vuran göçmen akını ve bununla paralel yükselen yabancı düşmanı aşırı sağ dalganın İngiltere’deki yansıması olan Brexit, yılan hikâyesine dönen 3.5 yıllık serüvenin ardından çözüme ulaştı. İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılması için Brüksel’le varılan anlaşmanın parlamentodan onay alamaması üzerine görevinden istifa eden eski Başbakan Theresa May’den koltuğu devralan Boris Johnson, tıkanmanın aşılması için erken seçim kartını masaya sürdü. Geçen ayki seçimler sonucunda Johnson liderliğindeki Muhafazakârlar parlamentoda ezici çoğunlukla iktidar olurken sonuç, ana muhalefetteki İşçi Partisi için “hezimet” olarak değerlendirildi. 

İkinci referandum vaadi nedeniyle Brexit yanlısı seçmeni “küstürdüğü” ve bu nedenle oy kaybettiği eleştirilerinin merkezindeki İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn, böylece geçen seçimlerde yakaladığı ivmeyi kaybetti. Corbyn yeni bir lider seçilene kadar görevde kalmayı sürdüreceğini açıkladı. Londra’nın Brüksel’le imzaladığı anlaşmanın Avam Kamarası’ndan gelecek günlerde geçmesi, bu ay sonunda ülkenin AB’den ayrılmasının önünün açılması bekleniyor. 

NÜKLEER KAYGI...

2019, hâlihazırda Ortadoğu, Avrupa ve Latin Amerika bölgelerinde silah ve savunma sistemleri konusunda yarış halinde olan ABD-Rusya cephesini nükleer silahlanma konusunda frenleyen Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması’ndan (INF)  karşılıklı çekilmesiyle birlikte soğuk savaş endişelerinin yükseldiği bir yıl oldu. ABD, geçen aralıkta INF kapsamında yasaklı olan orta menzilli karada konuşlu bir balistik füzeyi denediklerini duyurdu. Rusya da 30 Ekim’de ülkenin yeni nükleer denizaltısı Knyaz Vladimir’in sualtından balistik füze denemesi yaptığını bildirdi. 

AZİL SAVAŞI

ABD bu yıl seçimlere hazırlanırken Başkan Donald Trump’ın başı azil soruşturmasıyla dertte. Trump’ın seçimlerdeki olası Demokrat Partili rakibi, eski Başkan Yardımcısı Joe Biden ve oğlu Hunter’ın Ukrayna’daki yolsuzluk iddialarıyla ilgili Kiev yönetimine baskı yaptığı suçlamaları tartışmaların merkezinde. Demokratların çoğunlukta olduğu Temsilciler Meclisi, Trump’ı “kişisel kazanımları için Ukrayna’ya baskı yapmak” ve “Kongre’nin yürüttüğü soruşturmaya engel olmak” suçlamalarını içeren azil davasını onayladı. Şimdi gözler, Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Senato’da. Ancak Temsilciler Meclisi’nin Demokrat lideri Nancy Pelosi, “adil yargılamadan emin olmadıkları” gerekçesiyle, söz konusu maddeleri, Kongre’nin üst kanatı Senato’ya göndermekte gönülsüz. Cumhuriyetçi kanadın çoğunlukta olduğu Senato’dan Trump karşıtı adıma yeşil ışık çıkması oldukça düşük ihtimal olarak değerlendiriliyor.