52 milyon seçmene 180 milyon oy pusulası!

Seçmenlerin kafasındaki tüm bu soruları, seçim konusundaki uzman hukukçulardan birine, CHP'nin Yüksek Seçim Kurulu'ndaki temsilcisi avukat Mehmet Hadimi Yakupoğlu'na sorduk. İşte 20 soruda, 30 Mart seçimlerinde, seçimin nasıl yapılacağından, seçim güvenliğinin nasıl sağlanabileceğine ilişkin bilinmesi gereken herşey…

Seçmen kütükleri, İçişleri Bakanlığı'nın adrese dayalı nüfus kayıt sistemi çerçevesinde oluşturuluyor. İçişleri Bakanlığı her gün bu kayıtlarda yapılan değişiklikleri sisteme giriyor. Türkiye'de ortalama her gün sisteme 75 bin değişiklik verisi (adres değişikliği, ölüm, evlenme, boşanma, seçmen kısıtlılığı gibi). Bu veriler, doğrudan YSK'nın SEÇSİS'ine de geliyor.

Seçmen kütükleri, İçişleri Bakanlığı'nın adrese dayalı nüfus kayıt sistemi çerçevesinde oluşturuluyor. İçişleri Bakanlığı her gün bu kayıtlarda yapılan değişiklikleri sisteme giriyor. Türkiye'de ortalama her gün sisteme 75 bin değişiklik verisi (adres değişikliği, ölüm, evlenme, boşanma, seçmen kısıtlılığı gibi). Bu veriler, doğrudan YSK'nın SEÇSİS'ine de geliyor.

Seçmen olmak için en önemli parametre ise, kişinin ikametgah adresinin bulunması.

Kişinin "seçmen" kütüğüne kayıt edilmesi için bir yerde ikametgahını beyan etmesi gerekiyor. Bu beyan da, , nüfus müdürlüklerine ya da su, elektrik aboneliği ya da bankada hesap açtırma gibi iş ve işlemlerle oluyor.Türkiye'de, "havuzda" seçmen sayısı yaklaşık 700 bin. Ve bu kişiler, 30 mart seçimlerinde oy kullanamayacaklar.

Seçsis'e göre Türkiye'de mükerrer seçmen sayısı sadece 24. Bu kişilere de ulaşılamıyor. Ancak mükerrer seçmen sayısının bu kadar az olmasına rağmen, seçim sonuçlarını etkileyebilecek kadar çok sayıda "yığma" ve "bindirme" seçmen olduğu biliniyor.

"Yığma seçmen" Belediyelerin numarataj çalışması sonucu olmayan bir adres yaratmaları ve bu adreslere seçmen kaydedilmesi ile gerçekleşiyor. Bu durumda, seçmen kaydedilen kişinin bir önceki adresi SEÇSİS'te silinip, yeni adresi kütüğe işleniyor. Yani Yığma seçmenlerin, mükerrer oy kullanması mümkün değil.

Mükerrer seçmen ise, birbirinden farklı sandık kurullarına kayıtlı olan, dolayısıyla aynı oyu birden fazla kez kullanma imkanı bulan seçmen anlamına geliyor.

Ancak yığma ve bindirme seçmenlerin önemi, siyasi partilerin oylarının birbirlerine yakın oldukları yerlerde ortaya çıkıyor. Bu seçmenlerin kullanacakları oylar, yerelde seçim sonuçlarını değiştirebiliyor. 30 mart yerel seçim olduğu için, seçmenler yaşadıkları yerlere göre, farklı sayıda oy kullanacaklar.

Bu çerçevede, 30 Büyükşehir ile büyükşehir olmayan 51 ilde yaşayan seçmenler, farklı şekilde oy kullanacaklar. Büyükşehir olmayan illerdeki belde ve köylerde de oy verme sistemi farklı olacak. Oy pusulaları ve zarfları, kişilerin kullanacakları oylara göre, farklı renklerde belirlendi.

Buna göre, Büyükşehir, büyükşehir olmayan iller, köy ve beldelerde yaşayanlar şu şekilde oy kullanacak:Büyükşehirlerde iki ayrı sandık kurulacak. Büyükşehir'deki 1. sandıkta muhtar ve ihtiyar heyeti için oy kullanılacak.

Büyükşehir'deki 2. sandıkta ise, MAVİ renkli zarf kullanacak. Seçmene, mavi renkli zarfa koymak üzere üç ayrı oy pusulası verilecek. Bu üç ayrı oy pusulası da üç ayrı renkte olacak; Seçmen, beyaz renkli olan pusulada büyükşehir belediye başkanlığı, mavi renkli olan ilçe belediye başkanlığı, sarı renkli olan da ilçe belediye meclis üyeliği için tercih ettiği siyasi partiye oy verecek.

Büyükşehir sınırlarındaki köylerde yaşayan seçmenler ise, 1. sandıkta muhtar ve ihtiyar heyeti 2.Sandıkta Büyükşehir Belediye Başkanı için oy kullanacak. 3. Sandık için seçmene TURUNCU zarf ve turuncu oy pusulası verilecek. Seçmen, turuncu oy pusulasında yer alan, il genel meclisi üyeliği için oy kullanacak.

Seçmen, oy kullanmak için sandık başına gittiğinde kendisine, sandık kurulu tarafından "evet" ya da "tercih" yazılı mühürler verilecek. Bu iki mühür de geçerli olacak. Seçmenin kullandığı oyun geçerli olması için, oy pusulasında tercih ettiği siyasi partinin ambleminin altındaki yuvarlağı, taşmayacak şekilde mühürleyecek.

Seçmenlerin oy kullanacakları sandık kurulları Sandık kurulu, bir başkan bir memur üye, beş tane de siyasi partili üyeden oluşacak. Oy verme işlemi doğu illerinde saat 07.00'de, batı illerinde ise 08.00'den itibaren başlayacak.

Sandık kurulu üyelerinin oy kullanmanın başlamasından en az bir saat önce sandık başında olması gerekiyor. Bu saatte sandık başında olmayan sandık görevlileri, görev yapamayacaklar, oy da kullanamayacaklar.

Önceden belirlenen sandık kurulu üyesi zamanında sandığın başına gelmezse, başkan ya eksik kurulla oy verme işlemini başlatacak, ya da orada bulunan seçmenlerden birini sandık kurulu üyesi olarak alabilecek.

Büyükşehir belediyesi için oy kullanacak seçmenlerin sayısı: 40.703.545 İlçe belediye başkanlığı için oy kullanacak seçmen sayısı: 48.055.316

Yasa gereği, seçimlerde kullanılacak toplam oy pusulasının yüzde 15 fazlasının basılması gerekiyor. YSK'nın bastırdığı yaklaşık 180 milyon oy pusulası da, tek bir oy pusulasından oluşmuyor. tüm bu farklı sandıklarda kullanılacak toplam oy sayısının yaklaşık yüzde 15 fazlasına denk geliyor.

Sandık güvenliğinin sağlanması için, siyasi parti temsilcilerinden oluşan sandık görevlilerinin mutlaka zamanında sandık başında olmaları ve tüm oy verme, tasnif işlemlerine eşlik etmeleri gerekiyor

Siyasi partilerin, sandık kurullarındaki resmi görevlilerinin dışında, bir de müşahitleri olabiliyor. Müşahitler de, oy sayma ve tasnif işlemleri sırasında kurulun çalışmalarını gözlemleyebiliyor.

Siyasi parti temsilcilerinin sandık kurullarındaki görevlerini yapmalarının yanısıra, mutlaka oy verme ve tasnif işlemi sonrasında düzenlenen düzenlenen sandık seçim sonuç tutanağına sahip olmaları gerekiyor

Kurulda görevli her siyasi parti temsilcisi, istemesi halinde ıslak imzalı sandık seçim sonuç tutanağını alabiliyor. Bu tutanak, delil niteliğinde.

İlgili sandık sonucuna itiraz ve ıslak imzalı tutanak bulunmaması halinde, vatandaşların çektiği bu fotoğraflar da delil niteliği taşıyabilecek.

Sandık sonuçları, sandık kurulları tarafından oluşturulduktan sonra, başkan ve iki siyasi parti temsilcisi kurul üyesi tarafından ilçe seçim kurullarına teslim edilecek. Ardından da, SEÇSİS sistemine girilecek.

İlerde, o sandığın sonucuna itiraz edilmek istendiği zaman, mutlaka ıslak imzalı bu tutanağın da ilçe seçim kuruluna, itiraz dilekçesi ile birlikte verilmesi zorunlu.

Vatandaşlara, ıslak imzalı sandık sonuç tutanağı verilmiyor. Ancak vatandaşlar, istemeleri halinde, bu tutanakların fotoğrafını çekerek, bunu siyasi partilerin ilçe örgütlerine ulaştırabilirler.

Sandık sonuçlarında herhangi bir itirazın olmaması için ilk kez bu seçimde güvenliği arttırıcı yeni bir önlem daha alındı; buna göre her sandık kuruluna, orada kurulacak her sandık için, üzerinde barkod bulunan boş seçim sonucu belgesi gönderildi.

Tüm seçim sonuçlarının yükleneceği SEÇSİS sistemini, sadece YSK değil, siyasi partiler de anında görebilecekler. Yüklenen her seçim sonucu, YSK'da görüldüğü anda, aynı sisteme bağlanmış olan siyasi partilerin genel merkezlerinde de görüntülenebilecek.

Yasaya göre, oy kullanmamanın cezası var. Ancak yasanın bu hükmü, bu seçimde uygulanmayacak. Dolayısıyla oyununu kullanmayan seçmenlere ceza verilmeyecek.