Zam iptalinin ardından merak edilen sorular: Akaryakıt fiyatlarını kim belirliyor, nasıl belirleniyor?

Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS), benzinde 0,79 ve motorinde 2,25 TL/LT olarak yapılan son zamların, ürün fiyatlarının büyük oranlı düşüş göstermesi doğrultusunda kaynağından iptal edildiğini açıklamıştı.

Dünya Gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, iptal kararının ardından konuya ilişkin "Fiyatı kim belirler?" başlıklı bir yazı kaleme aldı. Türkiye'de akaryakıt fiyatlarını kimsenin belirlemediğini, fiyatların kendiliğinden oluştuğunu aktaran Aktaş, "Rafineri çıkış fiyatı Genova’daki fiyat esas alınarak tespit ediliyor. Bu fiyata eklenen çeşitli kalemlerle her bir dağıtım şirketi pompa fiyatını belirleyip bayilerine iletiyor" dedi.

Aktaş yazısında, akaryakıtta maliyetlerin pompa fiyatlarına ne zaman yansıdığına ilişkin soruyu da "Akaryakıt fiyatı belirlenirken, herhangi bir gün Merkez Bankası’nın saat 15.30’da ilan ettiği döviz kuruyla o günün akşamı saat 22.00’de Genova’da oluşan fiyattan yola çıkılarak bir maliyet hesaplanıyor ve bu maliyete göre oluşan fiyat ertesi gün gece yarısından itibaren uygulamaya konuluyor. Yani iptal edilen zamla ilgili veriler 8 Mart Salı günü oluştu ve normal işleyişte bu fiyatların 10 Mart’tan itibaren geçerli olması gerekiyordu. Ancak 9 Mart’ta fiyatların çok hızlı bir şekilde aşağı gelmesi üzerine EPDK devreye girdi ve zamma bir şekilde dur dedi. Oysa normal işleyişte, 8 Mart’taki maliyetlere göre dün yapılması gereken zamdan sonra 9 Mart'taki maliyetlere göre de 11 Mart’ta, yani bugün indirim olacak, hatta motorindeki 2.25 liralık zamdan daha fazla bir düşüş gerçekleşecekti" ifadeleriyle yanıtladı. 

DÜŞÜŞÜN NEDENİ

Dünya yazarı, fiyatlardaki düşüşün nedenine dair ise şu değerlendirmede bulundu:

"Ham petrol ve ürün fiyatlarında zamma müdahale edilmesiyle sonuçlanan gerilemede birkaç etken rol oynadı.            

Bunların başında ABD ile Venezuela arasında başlayan diyalog geliyor. Rusya’ya karşı ambargo kararı alan ABD’nin oluşacak boşluğu Venezuela petrolüyle kapatmak için bu ülkenin kapısını çalması, Venezuela’nın ABD’li iki tutukluyu serbest bırakması ve Devlet Başkanı Maduro’nun ABD ile görüştüklerini açıklaması uluslararası piyasalardaki fiyatların bir anda gerilemesini sağladı.          

Ayrıca Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski’nin daha ılımlı açıklamalar yapmaya başlaması, iki ülke dışişleri bakanının görüşecek olması gibi etkenler de önceki günkü düşüşte bir ölçüde rol oynadı.       

Ne var ki önceki gün yaşanan düşüş yerini dün yeniden bir miktar artışa bıraktı."

TÜRKİYE'DE UCUZLAMA OLUR MU?

Petrolün ve ürün fiyatlarının uluslararası piyasada bir miktar ucuzlamış olmasının Türkiye'deki fiyatlara bire bir yansımayabildiğini, bunun nedeninin de kur artışı olduğunu belirten Aktaş, "Fiyat belirlemede esas aldığımız Genova’daki fiyatlar örneğin yüzde 10 düşerken, bizde döviz kuru yüzde 10 artmışsa maliyet yönüyle değişen bir şey olmuyor. Hatta bizdeki kur artışı yüzde 15 ise, bu sefer uluslararası alandakinin tersine bizde fiyat artışı yaşanıyor. Dolayısıyla petrol ve ürün fiyatlarındaki her ucuzlamadan biz de yararlanabileceğiz gibi bir beklentiye kapılmak yanlış. Doların dün yüzde 1.5'i aşan bir artış göstermiş olması da indirim umudunu zayıflatan bir etken" ifadelerini kullandı.