Şatafatın faturası halka! Milyarlarca liralık Hazine garantileri yok, emekçinin servisi, lojmanı, kadrosu var...

İktidarın adını “Kamuda Tasarruf ve Veremlilik” koyduğu paket dün Cumhurbaşkanlığı’nda Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından açıklandı. Yılmaz, geçen yıl yaşanan depremin maliyetinin 104 milyar doları bulduğunu söyledi. Deprem için geçen yıl 960 milyar lira, 

bu yıl ise 1 trilyon 28 milyar lira ödenek ayrıldığını belirtti. Yasa gerektirmeyen düzenlemeler genelge ile diğerleri yasa ile yapılacak. Tasarruf düzenlemelerinin tüm kamuyu kapsadığını belirten Yılmaz,  “Genelgemizde düşünülen tek istisna konumu gereği TBMM’dir” dedi. Detaylarını Şimşek’in açıkladığı, “ilk değil, son da olmayacak” dediği paketin ayrıntıları ve güncel durum şöyle:  

. Tasarrufta 8 öncelikli alana yoğunlaşılacağı belirtildi. Bu alanlar, “taşıtlar, binalar, kamu istihdamı, idari yapılanmada etkinlik, yurtdışı geçici görevlendirme giderleri, enerji ve atık yönetimi, haberleşme giderleri ile diğer cari harcamalar” olarak sıralandı. 

. Yıllardır kamuya araç alımına hiçbir sınırlama getirmeyen iktidar birden “tasarrufu” anımsadı. Ambulans, savunma ve güvenlik gibi alanlardaki zorunlu ihtiyaçlar hariç kamuya yeni araç satın alınması, kiralanması 3 yıl süreyle durduruldu. Mevcut kiralık taşıt sözleşmeleri de izin alınmadan yenilenmeyecek. Bütçe dışı kaynaklardan taşıt kullanımı izne tabi olacak. Yıllardır gündemde olan “Kamu Filo Yönetim Sistemi” yaşama geçirilecek. İlerleyen dönemde taşıtların ortak bir havuzda toplanarak kurumlar arası kullanımı sağlanacak. Yasa ile izin verilenler hariç yabancı menşeli araç kullanımı sonlandırılacak. İhtiyaç fazlası olan veya ekonomik ömrünü tamamlamış taşıtlar tasfiye edilecek. Bunun için Özelleştirme İdaresi Başkanlığı görevlendirilecek.   

. Bütçe verilerine göre içerisinde bakanlıkların da bulunduğu genel bütçeli idarelerde toplam 49 bin 121 araç bulunuyor. Her yıl kamuya binlerce araç alınıyor. Bütçede, toplam 461 taşıt bulunan Cumhurbaşkanlığı’na bu yıl 20 araç daha alınması öngörülmüştü. Cumhurbaşkanlığı’ndaki 461 aracın 237’si binek otomobil.  Kamudaki yabancı araç sevdası da devam ediyor. En son Diyanet İşleri Başkanı Audi A8 marka araba ile gündeme gelmişti. 

ÇEREZDEN TASARRUFA!

. Şimdi “tasarruf” diyen Mehmet Şimşek, 2015 yılında Maliye Bakanı olduğu dönemde, “Araç saltanatı diye ortalıkta bu işin istismarını yapanlar, topu topuna 2 bin genel müdür var, hadi 40 tane müsteşar de, 100 müsteşar yardımcısı olsa abartıyorum, 26 tane bakan. Bunların hepsini toplasanız Türkiye’nin bütçesinde çerez parası değil çerez” demişti. 

EMEKÇİYE EK YÜK GELİYOR

. Paketle savunma ve güvenlik hariç, toplu taşıma olan yerlerde, kamuda personel servisi hizmeti sonlandırılıyor. Böylece kamu emekçilerinin servisleri ellerinden alınmış olacak. Emekçinin bütçesine yeni “ulaşım giderleri” eklenecek.   

. Başkentte bakanlıklar, kamu binaları son dönemde lüks yapılara taşınmıştı. Bunların birçoğu kira. Ankara’da iş mahkemelerinin bulunduğu ek adliye binası bile kiralık binada hizmet veriyordu. Tüm bu binalar için bütçeden her yıl milyonlarca lira aktarılıyor. Şimdi deprem riski olanlar hariç yeni bina alımı ve yapımı 3 yıl süreyle durduruldu. Kamu binalarına kişi başı metrekare standardı getirilecek. Yeni bina kiralanmasına izin verilmeyecek. Mevcutlar peyderpey sonlandırılacak.  

. Bu arada AKP döneminde, Çankaya Köşkü olmasına karşın çok sayıda odası bulunan yeni Cumhurbaşkanlığı binası yapılmış, Marmaris’teki Cumhurbaşkanlığı Konukevi yenilenmiş, Van Gölü kıyısına da Ahlat Köşkü yapılmıştı.  

. Doğal afet ve güvenlikle ilgili olanlar hariç yeni lojman ve sosyal tesis alımı, yapımı ve kiralanması kaldırılacak. Savunma ve güvenlik hariç, mevcut sosyal tesisleri ekonomiye kazandırılacak. Lojman kiraları ve sosyal tesis ücretleri rayiç bedelleri dikkate alınarak gözden geçirilecek. Böylece lojman kiraları ve sosyal tesis ücretleri artırılacak. Özellikle büyükşehirlerdeki yüksek kira bedelleri karşısında lojmanı tercih eden emekçi şimdi bundan da olacak. Emekçinin gideri artacak. Bütçe verilerine göre, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine ait toplam 192 bin 526 lojman ve sosyal tesis bulunuyor. Lojman sayısı 191 bin 6, sosyal tesis sayısı ise 1520.

ZAMANINDA ‘BALLI MAAŞ’ ALANLARA DOKUNMADILAR

. Yıllardır kamuda birçok yerden “ballı maaş” alan yöneticiler hakkında hiçbir işlem yapmayan iktidar, şimdi “sınırlamadan” söz ediyor. Düzenlemeyle yönetim kurulu ücretlerine üst sınır getirilecek. Devletin bazı özel kuruluşlardaki payına istinaden alınan ücretlerin, sınırı aşan kısımları bütçeye gelir olarak kaydedilecek. Şimdiye kadar alanlar ise aldığı ile kalacak.   

. Özellikle eğitim ve sağlıkta atama bekleyen binlerce personel bulunmasına karşın iktidar kamuya 3 yıl boyunca emekli olanlar kadar personel alacak. Oysa öğretmen açığı nedeniyle binlerce kişi “ücretli öğretmenlik” adı altında düşük ücretlerle çalıştırılıyor.  

. Açıktan atama izinleri Bütçe Yasası’nda belirlenecek. Destek personeli sayısı azaltılacak. 

. Sendikaların güvencesiz istihdam gerekçesiyle tepki gösterdikleri “esnek ve uzaktan çalışma modelleri” kamuda yaygınlaştırılıyor. Bu düzenlemenin önümüzdeki dönemde çokça tartışılması bekleniyor.  

. AKP iktidarı döneminde yeni bakanlıklar kurdu, bazılarını kapattı, bazılarını ise birleştirdi. Kamuda yeni yeni müdürlükler, başkanlıklar oluşturuldu. Şimdi bu konuda da düzenleye gidiliyor. Pakete göre, kamuda yeni kurumlar kurulmasının önüne geçilecek. İdareler arasındaki görev dağılımı gözden geçirilecek. Mükerrer yapılanmalar önlenecek. Örneğin defterdarlıklar ile vergi dairesi başkanlıkları birleştirilecek.

. Yıllardır kamudaki toplantılar gerek İstanbul ve Ankara’da gerekse de deniz kenarlarındaki 5 yıldızlı otellerde gerçekleştirildi. Bakanlıklar, kamu kurumları toplantılarını kendi binaları, salonları olmasına karşın otellerde gerçekleştirdi. Pakete göre, hizmetiçi eğitimler, toplantılar artık kamu tesislerinde yapılacak. 

. Yurtdışı geçici görevlendirmeler sınırlandırılacak. Buna yönelik harcamalar başlangıç ödeneğini aşmayacak.

. Yenilenebilir enerji kaynaklarından daha fazla yararlanılacak. Bu yıl sokak ve cadde aydınlatılması için öngörülen ödenek 35 milyar liraydı. Kamu binaları bile projektörlerle aydınlatılırken pakete göre LED dönüşümü hızlandırılacak. 

. Ekonomik değeri olan atıkların, bedeli karşılığında değerlendirilmesi zorunlu olacak.

TEMSİL VE TANITIM GİDERLERİ KISITLANIYOR

. Kamuda haberleşme ve iletişim giderlerinde de dijitalleşme ile tasarruf sağlanacak. Elektronik tebligat sisteminin kullanımı yaygınlaştırılacak. Yayın ve rapor gibi tanıtım amaçlı dokümanlar basılmak yerine elektronik ortamda paylaşılacak.

. Her yıl “temsil ve tanıtma giderleri” için milyonlarca lira harcanıyor. 2024 yılı temsil ve tanıtma ödeneklerinde yüzde 25 kesinti yapılacak. Temsil ve tanıtma giderleri kapsamında yer alan toplantı ve organizasyon giderleri için geçen yıl martta 15.4 milyon lira harcama yapılırken, bu yılın aynı ayında harcama 636.9 milyon liraya çıkmıştı.    

. Uluslararası toplantılar ve milli bayramlar hariç gezi, kokteyl, yemek ve benzeri faaliyetler düzenlenmeyecek. Kamuda ajanda, takvim, plaket, eşantiyon türü hediyeler verilmesi yasaklanacak. Zorunlu haller hariç mobilya, tefrişat ve ofis donanımı gibi demirbaş alımlarını 3 yıl süreyle durdurulacak. Ayrıca makine ve teçhizatlar ekonomik ömrünü tamamlanmadan elden çıkarılamayacak. Kamu alımları, Devlet Malzeme Ofisi (DMO) aracılığıyla yapılacak. Makam odalarındaki “şatafat” en son yerel seçimlerde AKP’den CHP’ye geçen belediyelerde görülmüştü. 

. Deprem ve zorunlu harcamalar hariç, mal ve hizmet alım ödeneklerinde yüzde 10, yatırım ödeneklerinde yüzde 15 oranında kesinti yapılacak. Tek seferlik gelirlere dayalı kalıcı harcama programı yapılamayacak. 

. Her yıl birçok bakanlık ile kamu kurumu bütçe başlangıç ödeneğinin üzerinde harcama yapıyordu. Daha yılın başında bile bakanlıklar ile kamu kurumlarına ödenek aktarılıyordu. Bu yıl hiçbir bakanlık, ödeneklerini aşamayacak. Yeni ödenek verilmeyecek. 

. İl özel idarelerine merkezi yönetim kapsamında aktarılacak yatırım ödemeleri “hak ediş karşılığında” yapılacak.

. Fiziki ilerlemesi yüzde 75’in üzerinde olan yatırım projeleri, deprem riski nedeniyle gerekli olan yatırım projeleri, Kahramanmaraş ve Hatay depremleri sonrasında planlanan projeler, tarımsal sulama başta olmak üzere gıda arzını artıracak projeler, yeşil ve dijital dönüşüm ile OSB, liman, demir yolu bağlantı projeleri  önceliklendirilecek. Zorunlu haller dışında kamu yatırım programına yeni proje alınmayacak. 

. Tedbirlerin uygulanması ve harcamaların mevzuata uygunluğu Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca izlenecek, denetlenecek, Cumhurbaşkanlığı’na ve ilgili idarelere raporlanacak. Tasarruf Genelgesi ve mali mevzuata aykırılık tespit edilirse Cumhurbaşkanlığı ve ilgili idareler idari yaptırım ve para cezası uygulayabilecek. 

SORU YOK!

Yılmaz ve Şimşek, toplantıda soru almadı. Bu paketin rakamsal büyüklüğünün ne kadar olduğu da açıklanmadı.  

GARANTİLER DE YOK!

Pakette, bütçe üzerindeki asıl yükü oluşturan Hazine garantili kamu özel işbirliği projeleri (KÖİ) hakkında “hiçbir tasarruf” yer almadı. Kullanılmasa da garanti ödemeleri devam eden havalanları konusunda da hiçbirşey yok. Oysa bu garanti projeleri için her yıl şirketlere milyarlarca lira ödeme yapılıyor. Örneğin Karayolları Genel Müdürlüğü bütçesine göre, trafik garantileri ve katkı ödemeleri kapsamında bu yıl için ayrılan ödenek 73.8 milyar TL’ydi.  2025 tahmini 136.4 milyar TL. 2026 tahmini de 163.2 milyar TL. Garanti ve katkı ödemeleri için Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı bütçesinden de bu yıl 4.9 milyar TL harcama yapılması bekleniyor. Bu kapsamda 2025’te 6.5 milyar TL, 2026’da da 7.6 milyar TL ödenek öngörüldü. Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 2023 Faliyet Raporu’na göre de, geçen yıl KGM bütçesinden garanti ödemeleri için ayrılan başlangıç ödeneği 53.6 milyar TL’ydi. Yıl sonunda ise harcama başlangıç ödeneğini aşarak 56.8 milyar TL’ye ulaştı.

Bütçeden şehir hastaneleri için de milyarlarca lira ödeme yapılıyor. Sağlık Bakanlığı bütçesine göre hastanelerin hizmet alımı yoluyla sunduğu hizmetler için bu yıl 26.1 milyar TL, 2025’te 32.1 milyar TL, 2026’da da 36.4 milyar TL ödeme yapılması öngörülüyor. Şehir hastaneleri yatırımlarının kullanım bedeli olarak da bu yıl 57.5 milyar TL, 2025’te 65.7 milyar TL, 2026’da da 62.8 milyar TL bütçe ayrıldı. 

KKM DE YOK

Pakette iktidarın yanlış faiz kararı nedeniyle kamuya 1 trilyon liranının üzerinde yük getiren Kur Korumalı Mevduat (KKM) düzenlemesi konusunda da hiçbirşey yok. 

NEDEN 3 YIL?

Öte yandan paketteki birçok sınırlama 3 yıllığına getirildi. Bu durum “iktidarın bir dahaki seçime kadar ekonomiyi toparlamaya çalışacağı, daha düşük bütçe açığı ile seçime gitmeye çalışacağı” şeklinde yorumlandı.