Prof. Dr. Aziz Çelik'ten çarpıcı açıklama: Asgari ücret yanlış hesaplanıyor

DİSK-AR, her yıl olduğu gibi, 2025'e ilişkin Asgari Ücret Araştırması raporunu hazırladı. Bu rapora göre, 2024'te asgari ücretlinin alım gücündeki kayıp 54.712 TL olarak belirlendi.

ASGARİ ÜCRETİN 5 YILDAKI DEĞİŞİMİ

2019'da 2 bin 20 TL olan asgari ücret, 2024 Ocak'ta 17 bin 2 TL'ye yükseldi. Bu, yüzde 741'lik bir artış anlamına geliyor. Aynı dönemde, Birleşik Metal-İş Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM) verilerine göre, yoksulluk sınırı 6 bin 745 TL’den 72 bin 524 TL’ye çıktı ve yüzde 975'lik bir artış yaşandı.

AÇLIK SINIRINDAKİ ARTIŞ DAHA YÜKSEK

BİSAM’ın hesaplamalarına göre, dört kişilik bir ailenin gıda harcaması üzerinden belirlenen açlık sınırı, 2019’da 1.957 TL iken, Kasım 2024'te 20 bin 967 TL’ye çıktı. Bu, yüzde 971’lik bir artışa işaret ediyor.

2025 ASGARİ ÜCRET MÜZAKERELERİ SÜRÜYOR

2025 yılı için asgari ücret belirleme görüşmeleri sürüyor. Bu süreçte, taraflar henüz net bir rakam açıklamadı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun üçüncü toplantısının 19 Aralık’ta yapılacağı duyuruldu.

ASGARİ ÜCRETİN ARTIŞI ENFLASYONA ENDEKSLENMEDİ

2024 Ocak’ta net 17 bin 2 TL olarak belirlenen asgari ücret, Temmuz 2024'te 7 milyon asgari ücretli çalışanı da kapsayan bir düzenlemeyle arttı. Ancak, bu zam önceki yıllardan farklı olarak, enflasyonla mücadele kapsamında enflasyona endekslenmeden yapıldı.

TÜRKİYE’DE ÇALIŞANLARIN YARISI ASGARİ ÜCRETLE YAŞIYOR

DİSK-AR’ın raporuna göre, Türkiye’de asgari ücretin yüzde 10 altı ve üstünde maaş alan işçiler dahil, toplam 8,5 milyon kişi bu ücretlerle geçinmeye çalışıyor. 2023 itibarıyla, özel sektör işçilerinin yüzde 48,9’u bu kategoride yer alıyor. Rapora göre, özel sektör çalışanlarının yüzde 43,6’sı asgari ücret ve altında maaş alıyor. Asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altında maaş alan işçilerin oranı ise yüzde 66,1.

AVRUPA’DA BEŞİNCİ EN DÜŞÜK ASGARİ ÜCRET TÜRKİYE’DE

Eurostat verilerine göre, Türkiye, Avrupa'da beşinci en düşük asgari ücrete sahip ülke. Türkiye’nin brüt asgari ücreti 568 euro olarak rapor edilirken, Aralık 2024'teki euro kuru üzerinden net asgari ücret 462 euroya denk geliyor. Türkiye'nin üzerinde yer alan dört ülke ise Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan ve Arnavutluk.

ASGARİ ÜCRETTE HESAPLAMA SORUNLARI

Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik, Euronews Türkçe’ye verdiği röportajda, “Ülkenin büyümesindeki paydan asgari ücrete bir şey eklenmiyor. Sadece enflasyonu baz alarak asgari ücretin artırılması doğru değil” dedi.

DİSK-AR raporunun yazarlarından biri olan Çelik, “Tek başına enflasyon asgari ücret için bir ölçüt olamaz” diyerek hesaplamadaki sorunları şöyle sıraladı:

1. Enflasyonun doğru ölçülmemesi,

2. TÜİK’in genel bir enflasyon ölçmesi, bu yüzden ücretli kesimin enflasyonunun göz ardı edilmesi,

3. Büyümenin hesaba katılmaması.

Çelik, "Enflasyon doğru ölçülse bile büyüme hesaba katılmadığında reel ücretler korunmaz, bu da asgari ücretin payını düşürür" ifadesini kullandı.

ASGARİ ÜCRETİN BELİRLENMESİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

Prof. Dr. Aziz Çelik’e göre, asgari ücretin belirlenmesinde iki temel ölçüt bulunmalı:

1. İşçinin ve ailesinin geçim şartları,

2. Kişi başı milli gelirdeki artış.

Çelik, GSYH'nin büyümeyi, verimlilik artışını ve zenginleşmeyi ifade ettiğini belirterek, "Hakkaniyetli olan, kişi başına düşen milli gelire paralel bir artış yapılmasıdır" dedi. 2024’te Türkiye’nin GSYH büyümesi ilk çeyrekte yüzde 5,6, ikinci çeyrekte yüzde 2,4, üçüncü çeyrekte yüzde 2,1 oldu. Kişi başına düşen milli gelir ise 2023'te 307 bin 952 TL (13.110 dolar) olarak hesaplandı.

FİYAT İSTİKRARI VE ASGARİ ÜCRET İLİŞKİSİ

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ağustos 2024’te yaptığı açıklamada, "Fiyat istikrarını sağlayacak, daha önce yaptığımız gibi enflasyonu tek haneli oranlara tekrar çekeceğiz" dedi. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz da, Orta Vadeli Program'da (OVP) 2025-2027 dönemine ilişkin hedefleri açıklarken, "Programımızın temel amacı enflasyonun kademeli olarak tek haneli seviyelere düşürülmesi" ifadesini kullandı.

"ASGARİ ÜCRET ARTIŞI, FİYAT İSTİKRARINI BOZMUYOR"

Prof. Dr. Aziz Çelik, asgari ücret artışlarının fiyat istikrarını bozmadığını savunarak, “Yüksek enflasyonun sebebi, ücret artışları değildir. Bu konuda bilim dünyasında geniş bir mutabakat var” dedi. Çelik, sıkı para politikaları ve ücretlerin baskılanmasının yanlış bir ekonomi politikası olduğunu ifade etti.

ASGARİ ÜCRETİN YOKSULLUK SINIRINA ULAŞTIRILMASI GEREKİYOR

Yoksulluk sınırının artmasına dikkat çeken Prof. Dr. Aziz Çelik, uluslararası standartlara göre asgari ücretin bir işçi için değil, ailenin tüm ihtiyaçları gözetilerek hesaplanması gerektiğini belirtti. Çelik, "Kasım 2024 itibarıyla bir işçinin yaşam maliyeti 26 bin TL'ye ulaştı. Bu, asgari ücretin altında bir rakam. Yaşam maliyeti 2025’in ortasında 30 bin TL'yi rahatlıkla aşacak" dedi.

ASGARİ ÜCRET ARTIŞININ İSTİHDAM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Asgari ücret artışının işsizliği artıracağı iddialarına ilişkin, Çelik, 2016 yılındaki yüzde 30'luk asgari ücret zammını örnek gösterdi. O dönemde enflasyonun yüzde 8,5 civarında olmasına rağmen asgari ücretin net 1.000 TL’den 1.300 TL'ye çıkarıldığını hatırlatan Çelik, "O dönemdeki artışa rağmen ne işsizlik ne de enflasyon oranında kayda değer bir artış yaşandı" dedi.

"ASGARİ ÜCRETİN ORTALAMA ÜCRETE DÖNÜŞMESİ SORUN"

Türkiye'de asgari ücretin ortalama ücret haline gelmesinin büyük bir sorun olduğunu belirten Prof. Dr. Aziz Çelik, asgari ücretin olması gerekenin çok altında kaldığını söyledi. Son 20 yılda asgari ücret artışlarının enflasyonun üzerinde gerçekleştiğini belirten Çelik, buna rağmen işçilerin geçim şartlarının iyileşmediğini vurguladı.