Kâğıt fiyatlarındaki artış nedeniyle kitap basımı neredeyse durdu

Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre fiyatı en fazla artan ürünlerden biri kağıt. TÜİK’e göre yıllık artışı yüzde 256’yı bulan kâğıtın tonu piyasada geçen yıl mart ayında 5 bin lirayken bu yıl 25 bin liraya ulaştı. Kâğıtta dışa bağımlı olan Türkiye’de yayıncılık sektöründe büyük bir kriz yaşanıyor. 2022’nin ilk iki ayında bandrol verilen kitap sayısı önceki yıla göre yüzde 14.53 düştü.

Türkiye, 2005’te özelleştirilen kâğıt fabrikaları nedeniyle kâğıtta yüzde 90 dışa bağımlı hale geldi. Dünyada yaşanan arz kriziyle dolar bazlı fiyatlar artarken döviz kurlarındaki yükselme de iç piyasada fiyatları patlattı. İflas etmemeye direndiklerini söyleyen sektör temsilcileri KDV’nin kaldırılmasını ve yerli kâğıt endüstrisinin tekrar canlandırılmasını talep ediyorlar.

"FİYATLAR YOLDA ZAMLANIYOR"

Hammadde fiyatlarının haftalık zamlandığını söyleyen Türkiye Yayıncılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Kocatürk, yüzde 400’leri bulan artışlara karşın eski ktiapların yüzde 50-60 yeni basımların ise yüzde 100 zamlandığını belirtti. Nisan ayında tarihin en kötü satış rakamlarını gördüklerini söyleyen Kocatürk, şunları söyledi:

“Satışlar dörtte bire düştü. İnsanların alım gücü ve öncelikleri malum. Bunları bilerek fiyat vermeye çalışıyoruz ama olmuyor. Elimiz titreyerek fiyat belirliyoruz. Eskiden bir ay sonraki fiyatı bilemiyorduk, şimdi bir hafta sonraki fiyat değişiyor. Bir gün sonraki fiyatın değişeceği günler de yakın. Kâğıt yüklü gemi Türkiye’ye gelene kadar fiyatı yüzde 25 zamlanıyor. Vadeli ödeme kalktı, peşin ödeseniz bile fiyat garantisi yok, limana gelince son fiyatı kabul etmeniz gerekiyor.” 

MEB DE BASIMDA ZORLANIYOR

Sektörde kitap basmak da satmak da zorlaşırken bu zorluğun Milli Eğitim Bakanlığı’nı da (MEB) vurduğu belirtiliyor. Kocatürk, sektördeki duyumlara göre Milli Eğitim Bakanlığı’nın da ders kitapları bastırmada zorlandığını aktarıyor. Kocatürk, “MEB’e yardımcı kitaplar da dahil 100 bin ton kâğıt lazım ama bulmak çok zor artık. Sektörden duyduğumuza göre MEB geçen günlerde yardımcı kitapların bir kısmı için ihale açmış ve fiyatı yüksek bulduğu için iptal etmiş. Sonra o fiyatın daha üstünde bir fiyatı kabul etmek zorunda kalmış. Ders kitaplarının zamanında dağıtılıp dağıtılamayacağı bile yakın zamana kadar soru işaretiydi sektör içinde. Şimdilik çözülmüş” diye konuştu. 

Kocatürk, çözüm için AB ülkeleri dışından yapılan kâğıt ihracatına uygulanan yüzde 10’luk fonun kaldırılmasını isteyerek yerli kâğıt endüstrisinin yeniden canlandırılması gerektiğini de vurguladı. 

DEVLETE KİTAP BASAN ZARARDA

İptal edilen ihalenin yenilendiğini doğrulayan Eğitim Yayıncıları Meslek Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Ali Can ise durumu şöyle anlattı: 

“Devlet, kitapların yüzde 55’ini özel sektörden alıyor kalanlarını da kendisi bastırıyor. Devlet, kendi kitaplarını basmak için matbaacılara ihale açtı ama fiyatı uygun bulmayıp iptal etti, sonra yeniden yaptı. İhalede devletin belirlediği maliyet 1.36 kuruştu ama matbaacılar en düşük teklifi 1.45 kuruş olarak verdiler. Kabul edilmedi, iptal edildi. Sonra yeni ihale yapıldı ve verilen fiyat kabul edildi ama bu fiyatın daha yüksek olduğu tahmin ediliyor.”

Maliyetler böyle artmaya devam ederse MEB’in de kitap bastıracak yayıncı ve matbaa bulamayacağını söyleyen Can, “Biz zaten 2-3 yıldır ders kitaplarından para kazanamıyoruz. Geçen yıl zarar ettik ders kitabı ihalesinde. Dolar çok oynadı çünkü. İhaleler nisan ayında yapılıyor biz şubatta kâğıtları alıyoruz. Haziranda bize, ihaledeki tutarın yüzde 10-30 arasını ödüyorlar avans olarak. Geriye kalanı da ekim ayının sonunda alınıyor. O arada sırf kur farkı ve enflasyon farkı bile zararın büyüklüğünü gösteriyor” dedi.

"KİMSE ÜRETEMEZ"

Matbaaların dolar endeksli fiyat vermeye başladıklarını söyleyen Yayıncılar Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı Elif Akkaya ise, bu krizin hem MEB’i hem de Kültür Bakanlığını’da vuracağını belirtti. Akkaya, “Fiyat verilemez duruma gelindi. Maliyet belli olmayan bir sektörde kimse üretim yapamaz. Devletten de hiçbir şekilde yardım gelmiyor. Sonumuz hayra alamet değil, gerçekten” diye konuştu.