İETT Genel Müdürü İrfan Demet: Toplu ulaşımdaki vergi yükü bitsin

İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmelerİ (İETT) Genel Müdürü İrfan Demet, İstanbul’da günlük taşıdıkları yolcu sayısının 4 milyon 800 bine yaklaştığını vurgulayarak, "Akaryakıta gelen zamlar nedeniyle yolcu sayımız geçen yıla nazaran yaklaşık bu kış yüzde 10-15 civarı artmış durumda" dedi.

Özellikle sabah ve akşam pik saatlerde ellerindeki tüm araçları İstanbulluların hizmetine sunduklarını anlatan Demet, "Bizim daha fazla araca ihtiyacımız var. Cumhurbaşkanlığından kredi onaylarımız gelse araç sayısını daha da arttırıp bu pik saatlerdeki bu yoğunluğu biraz daha azaltabiliriz" diye konuştu. İETT Genel Müdürü İrfan Demet ile İstanbul'da toplu taşımayı ve sorunları konuştuk.

GÜNDE 4 MİLYON 800 BİN KİŞİ TAŞIYORUZ

Günde ortalama kaç yolcu taşıyorsunuz?

İstanbul’da 1 günde taşıdığımız yolcu sayısı 4 milyon 800 bine yaklaşmış durumda. Yıllık taşıdığımız yolcu sayısı ise 1 milyar 300 milyon. Bu rakam neredeyse dünyanın en kalabalık ülkelerinden olan Çin Halk Cumhuriyeti’nin nüfusuna eşdeğer. Sabah ve akşam pik saatlerde yarım saatte gitmeniz gereken yer bazen trafik nedeniyle 1 saatten fazla sürebiliyor. Yani trafiğin de oldukça etkisi var. Yolcu sayımız geçen yıla nazaran yaklaşık bu kış yüzde 10-15 civarı artmış durumda. Çünkü akaryakıt fiyatı arttıkça insanlar toplu taşımaya yönleniyor. Taşıdığımız yolcuların yüzde 50'si öğrenci.

10 BİN ÇALIŞAN VAR

İETT bünyesinde toplam kaç araç var, ihtiyacı karşılıyor mu?

İstanbul’da toplu ulaşımın yaklaşık yüzde  53’ü, lastik tekerlekli ulaşım olan otobüs ve metrobüslerle sağlanıyor. İETT bir günde; 800 farklı hatta, Ortalama 55 bin farklı sefer gerçekleştiriyor. Sadece İETT’nin kendi filosundaki araçlar ile bir günde 655 bin kilometre yol yapılıyor. Özel Halk Otobüslerini de dahil ettiğimizde 1 milyon 255 bin km'ye çıkıyor. İETT tüm bu çalışmayı; 684 Metrobüs, 170 Adabüs ve Adamini, 2 bin 677 otobüs olmak üzere toplam 3.531 adedi kendi filosu, 3 bin 41 adedi ise Özel Halk Otobüsleri filosu olmak toplam 6 bin 517 araç ve 10 binin üzerindeki personeli ile 7 gün 24 saat sağlamakta.

ARIZA ORANIMIZ AZALDI

Yeni araç yatırımlarınız ne durumda?

İETT, böylesine büyük bir sistemi işletirken, İstanbul için rasyonel olan yatırımları da hayata geçirmeye devam ediyor. Özkaynaklarımızla yaptığımız 2 milyar 380 milyon TL’lik yatırımla, 120 adedi 21 metre uzunluğunda, tek körüklü, 200 kapasiteli, 132 adedi 25 metre uzunluğunda, çift körüklü, 280 yolcu kapasiteli olmak üzere toplam 252 metrobüs aracı İstanbul’a kazandırıldı.

Bu yatırım sayesinde, en son 2015'te yeni araç eklenen ve o araçlar da metrobüs değil 18 metrelik körüklü otobüs olan, yaş ortalaması 10’u geçen, kilometreleri 2 milyona yaklaşan metrobüs filosu gençleşmiş oldu. Bu yatırım ve 2022'de uluslararası standartlarda kurulan muayene istasyonları sayesinde metrobüs hattında 2018'de 10 bin km başına 5.37 olan arıza sayısı yüzde 43 azaltarak şimdiden 3.07’ye inmiş oldu. Hedefimiz bu rakamı daha da indirmek. 2024'te filomuza 48 adet daha yeni metrobüsü kazandıracağız ve yeni metrobüs sayımızı 300 adede ulaştırmış olacağız.

Otobüs yatırımlarımız kapsamında ise, 12 metre uzunluğunda,100 yolcu kapasiteli, tamamen yerli üretim, 300 beygir gücünde, modern 150 otobüsün alımı gerçekleştirildi. İlk teslimatı, bu ay yapılacak olan otobüslerin tamamı 2024 Nisan'a kadar İstanbul’da hizmet vermeye başlamış olacak. Yaklaşık 1 milyar TL’lik bu yatırımının yansıra İstanbul toplu ulaşımı için diğer yatırımlarımız da da hızla devam ediyor.

KREDİ ONAYI GELSE YOĞUNLUK AZALIR

Araç alımlarını büyük kısmının özkaynaklarla yapıyorsunuz. Bu anlamda merkezi yönetimden bir destek alınıyor mu, kredi başvurularınız zamanında onaylanıyor mu?

252 adet yeni metrobüs aracımızı öz kaynaklarımız ile satın aldık ve şehrimize kazandırdık. Aynı şekilde 150 otobüsü daha yine özkaynaklarımız ile aldık ve 2024 yılı Ocak ayından itibaren partiler haline filomuza katılmaya başlayacak. 300 metrobüs aracının daha alınabilmesi için ise Cumhurbaşkanlığından kredi onay süreç halen bekleme aşamasında.

Pik saatlerde yeterince araç var mı peki trafikte?

Yolculuk sayımız inanılmaz derece artmış durumda. Daha fazla araca ihtiyacımız var. Aslında kredi onaylarımız gelse bu araç sayısını daha da arttırıp bu pik saatlerdeki yoğunluğu biraz daha azaltabiliriz. Biz bütün araçlarımızı pik saatlerde sefere veriyoruz. Mümkün olduğunca vatandaşlarımız da duraklarda mağdur etmemeye çalışıyoruz. Eğer o onay da gelirse şu demektir, metrobüs hattımızdaki araçların tamamı yenilenmiş olacak. Bugüne kadar onaylanmış olsaydı yine metrobüs hattındaki aracımızın tamamı yenilenecekti. Ulaşım sefer planlarımızı, şehrimizin dinamiklerine göre değişebilen esnekliğe göre planlıyoruz. Sadece metrobüs hattımızda günde 400 farklı boş aracımızı, ara duraklardaki yoğunluğu almak için planlamış durumdayız. Bu ve bunun gibi bir çok esnek planlama ile pik saatlerdeki yoğunluğu azaltmak için çalışıyoruz. Tabi pik saatlerde yaşanan yaklaşık 2’şer saatlik yoğunluk dünyanın tüm büyük metropollerinde de benzer şekilde yoğun olarak gerçekleşmektedir.

Akaryakıt ciddi bir gider kalemi, sürekli de zam geliyor nasıl yönetiyorsunuz?

Bir kamu kurumu olan İETT ve diğer büyükşehirlerdeki kamuya ati toplu ulaşım kurumları akaryakıtta KDV ve ÖTV ödüyor. Bu vergi oranı yüzde 36. İETT’nin hali hazırda yakıt gideri yıllık 10 milyar liraya çıktı.

Bu vergi yükünün 1 yıllık maliyeti yaklaşık 3.5 milyar TL. Sadece bu akaryakıt vergi yüküyle, bir yılda 500 adet yeni otobüs alınabilmekte. 5 yılda ise İETT Otobüs Filosu tamamen yenilenebilmekte. Toplu ulaşımda ÖTV ve KDV muafiyetinin sağlanması zaruret oluşturmakta, her geçen gün ulaşım paydaşları için hayati önem arz etmekte.

YOLCU BAŞI GELİR YÜZDE 35'E İNDİ

Yolcudan elde edilen gelirle ihtiyaçlarınızın ne kadarını karşılayabiliyorsunuz?

2018'de yüzde 58 olan yolculuk başı gelirin gideri karşılama oranımız, 2023'te yolculuk başı gelirin 6.64 TL, yolculuk başı giderin ise 19.03 TL olması sebebiyle yüzde 35’e düştü.

İstanbul’da yaşayanlar için ulaşım masrafları büyük bir gider kalemi. Maliyetler ve akaryakıt fiyatlarını düşününce burada yeni bir zam ihtiyacı var mı?

Geçmiş yıllardaki ulaşım ücretlerine bakıldığına İstanbul’da 1 yolculuk başına ücret 1 dolar seviyesinde olmuş. Bugün ise 15 TL olan bu rakam yaklaşık 0,5 dolar seviyesinde. Yolculuk başına ücretin geçmiş yıllara göre yüzde 50 seviyesinde az olmasına vatandaşa yüksek olarak yansımasının sebebi ise doğal olarak ülkemizdeki ekonomik koşullardan kaynaklanıyor.

Yıllık bütçenin ne kadarı akaryakıt giderleri için harcanıyor?

Hali hazırda yıllık bütçemizin 3’de 1’i sadece akaryakıt giderlerinden oluşuyor.