Enflasyonla patlayan etiketler geleneksel alışverişi vurdu

Bir yıl önce 30 liraya satılan en ucuz şekerin kilosu 63 lira, lokumun kilosu 30 liradan başlıyor. Bir yıl önce 20 liraya satılan bir tişört 60, 100 liraya satılan pantolon ise 250 liraya çıkmış. Bayramın vazgeçilmezlerinden baklavanın ise yanına yaklaşılmıyor. Cevizlisinin kilosu 100 TL’den başlıyor. 

Bayrama sayılı günler kala İstanbul’da alışverişin kalbi olan Eminönü ve Üsküdar’da işler durgun. Etiketlerdeki fiyatlar yüzünden yurttaş alamıyor, esnaf satamıyor. Esnaf özellikle son üç aydır işlerin durma noktasına geldiğini belirtiyor. Dükkânını siftah yapmadan kapattığını söyleyen esnafın umudu artık sadece yabancı turist. 

Yaklaşık 60 yıldır esnaflık yaptığını belirten Ali Osman, ekonomik olarak bundan daha kötü bir bayram görmediğini söylüyor. Artan fiyatların satışları yüzde 40 düşürdüğünü ifade eden Osman, “Yerli müşteri neredeyse yok artık, sadece yabancılar var. Alım gücü düşen vatandaş alışverişe çıkmaz oldu, ailece bayram alışverişi tarih oldu. Esnaf var olan birikimini harcıyor, bu nedenle de beş altı yıllık esnaf kalmadı battı hepsi” diyor.

“Pahalılık bizi bitirdi” diyen gömlekçi Eyüp Tekin de vatandaşın alım gücünün kalmadığını söylüyor ve “Mahmutpaşa Araplarla ayakta duruyor. 100 lira maliyeti olan gömleğe 120 lira fiyat koyuyorum yerliler kızarak çıkıyor dükkândan, yabancı için ise son derece ucuz. Yerli bakıyor, yabancı alıyor” diyor.

Siftah yapmadan dükkân kapattığı günler olduğunu belirten 20 yıllık hazırgiyim satıcısı Yılmaz Bey ise son üç aydır işlerin durma noktasına geldiğini belirtiyor. Esnafın sadece turistlere mal satarak ayakta kalabildiğini söyleyen Mete Çatık ise “Yedi yıldır buradayım. Bayram önceleri bu sokakta yürüyemezdik kalabalıktan” diye konuşuyor.

"SERMAYEDEN YİYORUZ"

Şeker tezgâhlarında da esnafın morali bozuk. “Geçen yıl pandemi varken bile böyle değildi. Bu saatte izdiham olurdu burada” diyen 10 yıllık esnaf Suat Çetin de vatandaşın artık kiloyla alamadığını dile getirerek “En fazla yarım kilo satabiliyoruz. İki üç kiloluk satışlar yok artık” diyor.

35 yıldır Üsküdar meydanında esnaflık yaptığını söyleyen Mahmut İnci ise piyasalardaki durumu şöyle özetliyor: 

“Eski bayramları unuttuk. 4 ton şeker alıyorken 200 kilo aldım bu yıl. Gün sonunda aynı ciroyu yapıyoruz ama elimizdeki mala bakıyoruz, satışlar yarı yarıya düşmüş. Vatandaş 1 kilo alacağına yarım kilo alıyor. Esnaf eski kazançlarını yiyor şu anda. Sermayeyi küçültüyor.”

Zincir mağazalarda da bayram öncesi sessizlik hâkim. Çalışanlar şunları söylüyor: “Nevruz’da İranlılar geldi mesela, kıyafet satışlarımız iki katına çıktı. Eskiden bayram önceleri fazla mesai yapardık, ekstra elemanlar alınırdı ama bu sene hiçbir şey yok. Normal bir gün gibi çalışıyoruz artık.”

KAHVEDE ZAM DALGASI

Bayramların geleneksel tatlarından biri de Türk kahvesi. Geçen yıl bayram alışverişi araştırması sırasında başlamıştı kahvedeki artış. Eminönü’nün vazgeçilmezlerinden olan kahvecilerde 1 kilo kahve 2021 yılında yüzde 27 zamla 55 liradan 70 liraya çıkmıştı. Bu yıl ise artış yüzde 114’ü geçmiş durumda. Kilosu 150 lira. Geçen yıl 72 gramlık kahve 5 liraya satılırken bu yıl 67 gramlık kahve 10 liraya satılıyor.