Ukrayna’da darbe iddiası… Zelenski’nin başı dertte mi?

Ukrayna ordusunun tüm yaz boyu sürdürdüğü büyük taarruz, taktik ya da stratejik olarak hiçbir hedefine ulaşamadı. Aylar süren NATO eğitimleri ve birçok ülkenin katkılarıyla hazırlanan donanımların Ukrayna’nın hedeflediği Kırım’a ulaşmakta yetersiz kalması Ukraynalıların moralini altüst etti. Cumhurbaşkanı Zelenski, savaşın başından bu yana Savunma Bakanı Oleksiy Reznikov’dan istihbarat yetkililerine, kendi danışmanı ve sözcüsü Aristoviç’ten askere alım subaylarına birçok devlet çalışanını değiştirdi. Ancak bugünlerde Zelenski’nin en çok sorun yaşadığı kişi Ukrayna ordusunun en tepesindeki komutan Valeri Zalujniy.

KİEV’DE İÇ SAVAŞ

Bir süredir devam eden fikir ayrılıkları Zalujniy’nin The Economist dergisine verdiği röportaj sonrası daha da büyüdü. Ukraynalı General, savaşın bir çıkmaza girdiğini ve büyük bir kırılmanın beklenmediğini anlattı. Zalujniy, savaşta kırılmaların “şok” unsuruyla gerçekleştiğini söyledi. Genelkurmay Başkanı, “Ancak bugünün teknolojileri sayesinde iki taraf da birbirinin ne yaptığını biliyor. Böyle bir durumda büyük bir donanımsal ya da sayısal üstünlük yoksa kırılma yaratmak çok zor “ diye de ekledi.

Zalujniy’nin bu ifadeleri Kiev’de deprem yarattı. Başkanlık müsteşarı Ihor Zhovka, Ukrayna’nın topraklarını geri alamayacağı algısının sadece işgalciye hizmet edeceğini söyleyerek tepki gösterdi. Cumhurbaşkanı Zelenski de iddasını yineledi; “İnsanlar yoruldu, anlıyorum ama çıkmaza girme gibi bir durum yok. Cephe hattındayken siyasi kariyer hesapları kurarsan büyük hata yaparsın. Zalujniy hiyerarşiye saygı duymalı”. Dahası bu açıklama Zalujniy’nin müsteşarlarından birinin görevden alınmasından hemen sonra yapılmıştı.

Ancak Ukrayna için savaşın iyi gitmediği iddiası sadece Zalujniy’e ait değil.

UKRAYNA YORULDU

Rusya’nın işgali sonrası nüfuzunun en az 7 milyonu mülteci olarak ülkeyi terk eden, endüstrisi bölgeleri Rus kontrolünde olan, enerji alt yapısı düzenli olarak bombalanan ve genç nüfusu sonu gelmeyen bir yıpratma savaşında eriyip giden Ukrayna’da artık ciddi yorulma emareleri gözüküyor. BBC, son dönemde Ukrayna’da askere alımların giderek zorlaştığını gösteren bir belgesel yayınladı. Belgeselde motivasyonu yüksek ve savaşmak isteyen Ukraynalıların yüksek kayıplar sebebiyle yerini daha az motive askerlere bıraktığı anlatıldı. Bazı Ukraynalı gençler cepheye gitmemek için evden çıkmazken bazıları da kasti olarak kendini yaralıyordu.

Zalujniy’e göre hala yeterince motivasyonu yüksek asker var. Ancak yıpratma savaşı devam ederse yakında cepheye gönderecek asker bulamayacaklar. Nüfusu Rusya’ya nazaran daha düşük olan Ukrayna savaştan önce dahi nüfus kaybına uğruyordu. Mülteciler ve savaşta verilen kayıplarla sahip oldukları insan gücü havuzu giderek daraldı.

Bir de bunun üzerine Batı’dan gelen destek var. Yaz taarruzunun başarısız olması sonrası Batı’da Ukrayna’ya destek tartışmaya açıldı. Polonya, kendi savunmasına odaklanacağını söylerken Biden’ın paketleri ABD kongresi'nde takıldı kaldı. Neredeyse her gün “Ukrayna’da işler kötü” başlıklı haberler yapan Batı medyası, savaşın 2024’de hatta 2025’e sarkması halinde Batı’daki birliğin yavaştan çatlayabileceğine işaret ediyor.

RUSYA NE DURUMDA?

Rusya, bu dönemi aynı Ukrayna gibi ağır yaralar alarak geçirdi. Ordusunun ciddi bir kısmı yok oldu. Karadeniz’de Amiral gemisi Moskva’yı kaybetti. Paralı asker grubu Wagnerlerin başlattığı isyan başkentin kapısından döndü. Uğradığı yaptırımlardan dolayı ekonomisi zor günler yaşadı.

Ancak tüm bunlara rağmen Rusya’nın Sovyetler Birliği'nden kalma potansiyeli ve Ukrayna’ya kıyasla daha büyük olan nüfusu onları avantajlı kılıyor. Batı ülkeleri, toplamda bu potansiyelin üstüne çıkabilecek olsalar da savaş ekonomisinde değiller, sahip oldukları fazla mühimmatları da tamamen bağışladılar. Bu nedenle Zelenski “bağış yapmıyorsanız bile borç verin, ileride öderiz” diyerek Batı’daki bu niyet değişikliğine vurgu yaptı.

MAYDAN 3 GELİYOR

Asıl ortalığı karıştıran iddia ise “Maydan” darbesi ile ilgiliydi.2014’te Ukrayna’nın Rusya yanlısı lideri Yanukoviç’in ülkeyi terk etmesiyle sonuçlanan Maydan protestolarına hatırlatma yapan Zelenski, Rusya’nın “tersine bir Maydan” planladığını söyledi. Rusya’nın eski Başbakanı Medvedev, “Maydan’dan darbe girişimi olarak bahsetmesi gülünç, Zelenski Batı’nın Ukrayna’ya darbe yaptığını itiraf etti.” diyerek cevap verdi.

Ancak burada Zelenski sadece Rusya’yı işaret etmiyor olabilir. Kendisi Batı’yı daha fazla silah için sıkıştırmak isterken Zalujniy, Batılıların gözünde daha “aklıselim” bir politika güdüyor. Zalujniy’nin bu kimliği, Batı’da özellikle Zelenski’ye seçimden kaçtığı için eleştirel yaklaşan Ukrayna konulu makalelerinde sürekli tekrarlanıyor. Bu da Rusya’yla olası bir barış sürecini Zelenski yerine Zalujniy’nin sürdürmesinin “tercih edilebileceği” anlamına gelebilir. 

Bu sırada iki ordu da “dağılmalarına ramak kaldı” yorumlarını boşa çıkarırcasına 1 buçuk yılı aşkın süredir ayakta durmaya devam ediyor. Rusya, "endüstrisini bitirecek" yaptırımları umursamayarak savaş eforunu aylardır büyütüyor. Ukrayna ise kendisine Zalujniy’nin tanımıyla “kazanacak kadar” silah verilmemesine rağmen Harkiv bölgesini ve Herson kentini geri almayı başardı. 

Evet, şu an için savaşın çıkmaza girdiği, toprağın ancak yoğun çatışmalar ve ağır zayiat sonucu el değiştirdiği bir vaziyete büründüğü tartışılmazdır. Ancak bir tarafın ne zaman “asimetri” yaratacağını bilemeyiz. Genelkurmay Başkanı Zalujniy, meşhur The Economist röportajında “yeni bir barutu icat etmemiz gerekiyor” demişti. Bundan kastı, sahada tamamen fark yaratacak bir teknoloji kullanmaları ya da Rusya’nın beklemediği bir strateji inşa etmeleriydi. Yoksa ya barış için masaya oturulacak ya da savaş, eli silah tutan son insan ölene kadar devam edecek.