Türkiye, Somali-Etiyopya sorununu çözebilecek mi?

Türkiye’nin çözüm için arabuluculuk rolüne soyunduğu Somali-Etiyopya arasındaki gerilim sürüyor. Uzmanlar, sorunun kolayca çözümlenmeyeceğine işaret ediyor. Türkiye, Etiyopya ile Somali arasında sıcak çatışmaya dönme olasılığı bulunan sorunun çözümünde devreye girmiş ve Etiyopya’nın da resmi talebi üzerine “Ankara Süreci” adıyla arabuluculuk çalışmaları başlattı. İlk tur görüşmeleri 1 Temmuz’da gerçekleştirildi. İkinci turdan ise sonuç alınamadı ancak taraflar görüşmelerde ilerleme sağlandığını kaydetti. Üçüncü tur görüşmeleri için ise 17 Eylül tarihinin işaret edilmesine karşın görüşme yapılmadı. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, “Tarafları belli bir noktaya yaklaştırdığımızı düşünüyoruz. Liderler ve bakanlar düzeyinde şu anda devam ettirdiğimiz görüşmeler var. Ben umutluyum” dedi. Fidan, Ankara Süreci’nin üçüncü tur görüşmeleri kapsamında “tarafları Ankara’ya getirip tartıştırmaktan daha çok, Türkiye’nin bire bir iletişim kurarak tarafların pozisyonlarını yakınlaştırmayı ve sonunda tarafları görüştürerek anlaşmaya varmayı amaçladığını” kaydetti. 

MOGADİŞU İLE İŞBİRLİĞİ

İki Doğu Afrika ülkesi arasındaki sorun, Etiyopya’nın 1 Ocak 2024’te, Somali’den 1991’de tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Somaliland ile denize ulaşım ve liman kullanımını içeren 50 yıllık bir anlaşma imzalaması ile başladı. Etiyopya, Somaliland’i tanımanın sinyallerini verdi. Taraflar birbirine karşı askeri güç kullanabileceğini açıklamaktan çekinmedi. Öte yandan Türkiye 8 Şubat’ta Somali ile Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması imzaladı. Buna göre Türkiye, Somali karasularını 10 yıl boyunca koruyacak ve deniz kaynaklarının gelişimine katkıda bulunacak. Ayrıca 2012’de imzalanan Askeri Eğitim ve İşbirliği Anlaşması kapsamında Türkiye, Somali silahlı kuvvetlerine teknik destek ve eğitim veriyor ve Mogadişu’da TÜRKSOM olarak bilinen geniş bir askeri üsse sahip. Bu da olası bir çatışmanın Türkiye’yi yakından ilgilendirdiği anlamına geliyor. 

‘TARİH KOLAY OLMADIĞINI GÖSTERİYOR’

Ankara’nın Somali-Etiyopya sorunu için yürüttüğü arabuluculuk çalışmalarını ve iki ülke arasındaki anlaşmazlığın ayrıntılarını Cumhuriyet’e değerlendiren Yeditepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde Afrika üzerine çalışmalar yürüten Doç. Dr. Öğretim Üyesi Volkan İpek, siyasi olarak Somali’nin, ekonomik olarak ise Etiyopya’nın Türkiye’nin Afrika kıtasındaki ülkelerle olan dış politikasını belirlemesinde model konumda olduğunu belirtti. Somali ve Etiyopya’nın, Batı dünyasının ‘uzak durmayı’ tercih ettiği ve ‘kınadığı’ ülkeler olduğunu söyleyen İpek, bunun Somali özelindeki nedeninin “klanlar arası çatışmaların” bir türlü bitmemesi, radikal İslamcı Eş Şebab terör örgütünün halen süren etkinliği ve Aden Körfezi’ndeki korsanlık eylemlerinin yeniden başlaması olduğunu kaydetti. İpek, “Postkolonyal (Sömürge sonrası) Afrika tarihi gösteriyor ki bırakın Somali’yi ve Etiyopya’yı, Afrika’da herhangi iki ya da daha fazla ülke arasında çıkan çatışmalar kolay kolay çözümlenmiyor. İki ülkenin arasında en küçük bir çatışma dahi kolayca çözümlenemez. 2021’de yine Etiyopya ve Sudan arasında arabulucu olmayı kabul eden, 2023’te de Libya ile birlikte, Sudan’daki iç savaşın tarafları Hızlı Destek Kuvvetleri ve Sudan silahlı güçleri arasında arabuluculuk yapan Türkiye’nin, Afrika’da arabuluculuk konusunda başarılı olamadığı tek olay, 2010’daki Botsvana ve Namibya arasındaki sınır çatışmasıydı. Zaten orada da hiçbir aşama kaydedilemedi” dedi. 

‘SOMALİLAND ETKİLİ OLAMAZ’

Somaliland’in bağımsızlığını tanımayan Somali hükümetinin, Somaliland’i tanımayla kışkırttığı için Etiyopya ile savaşa hazır olduğunu açıkladığını anımsatan İpek, Ankara-Mogadişu arasında imzalanan savunma ve ekonomik işbirliği anlaşmasına ilişkin “2010-2014 arasında son derece yaygın olan deniz korsancılığında yine bir kıpırdanma görülüyor ve Yemen’deki Husilerin çevredeki gemilere zarar verdiği de görülüyor. El Şebab şu anda resmi olarak Somali’de belli toprakları yönetiyor. Uluslararası tanınırlığı olmayan Somaliland ile Etiyopya’nın anlaşmasının zaten uluslararası hukuk açısından bir geçerliliği yok, olsa bile Etiyopya’nın Aden Körfezi’ne erişmesi Türkiye’nin Somali ile deniz üzerinden olan siyasi ve ekonomik ilişkilerine zarar vermeyecektir. Sadece eğer Somali gerçekten Etiyopya’ya savaş ilan ederse o zaman olağanüstü durumda tüm anlaşmalar askıya alınabilir” ifadelerini kullandı.