Rusya’da değişimin ayak sesleri... Dört maddede Wagner isyanının bilançosu

Adıyla meşhur Wagner kuvvetlerinin tarihe geçen isyanının ardından Rusya’da değişim beklentisi baş gösterdi. Wagner konvoyu başkent Moskova’nın 200 kilometre kadar yakınına gelse de Belarus Cumhurbaşkanı Aleksander Lukaşenko aracılığıyla barış sağlandı ve paralı askerler, Ukrayna içlerindeki kamplarına geri döndü.

VERİLEN KAYIPLAR

Rus ordusu ve Wagner grubu arasında olası çatışmalar önlense de Moskova’ya ilerleyen konvoy hava saldırısından kurtulamadı.

Wagnerlere ait bir kamyon yok edilirken içindeki askerler hayatını kaybetti. Wagner konvoyu, sadece zırhlı araçlar değil, aynı zamanda hava savunma sistemleri de taşıyordu. Bu sayede 1 taşıma uçağı ve 5 helikopteri vurmayı başardı. Vurulan hava araçlarında toplam 13 Rus askeri öldü.

WAGNER’İN SONU GELDİ Mİ?

İsyan sonrası oluşan en büyük beklenti Wagner grubunun feshedilmesi olmuştu.

Rusya Savunma Bakanlığı da yaptığı açıklamada isyana katılmayan paralı askerlerin bakanlıkla anlaşma imzalayabileceğini duyurdu. Anlaşmayı kabul etmeyen askerlerin ise Prigojin’le birlikte Belarus’a gidebileceği söylendi.

Bu bağlamda, Wagnerlerin tamamen ortadan kalkmasa da “deri değiştirmesi” bekleniyor.

Wagner güçleri, Rusya’nın dünyanın farklı noktalarında nüfuzunu yaymak için kullandığı ilk paralı asker grubu değil. 1998 yılından itibaren Afganistan’dan Afrika’ya çok çeşitli yerlerde yüzlere farklı paralı asker örgütü kuruldu. İlk kurulanlardan “Anti-terror Orel” Irak’ta görev yaparken ABD işgalinin başlamasıyla deri değiştirdi ve “Tiger Top Rent Security” ismiyle devam etti.

2008’de kurulan Slavonic Corp, Hong Kong merkezli bir paralı asker örgütüydü. Suriye iç savaşının başında aktiflerdi. Liderleri Vadim Gusev, Suriye’deki hareketleri dolayısıyla hapse atıldı. Slavonic Corp’un dağılmadan önceki önemli üyelerinden biri de Dimitri Utkin’di. Eski özel kuvvetler üyesi olan Utkin, Slavonic Corp dağıldıktan sonra Rusya’nın yolunun tuttu. Kendisi bir Richard Wagner hayranıydı. 2014’te Wagner grubunu kurdu. Slavonic Corp ve Moren Güvenlik grubu mensuplarını toplayarak saflarına kattı.

Yani kısacası, Wagnerler de deri değiştiren çok sayıda özel güvenlik şirketinin bir yenisiydi.

Orta Afrika Cumhuriyet Cumhurbaşkanlığı Güvenlik Danışmanı Fidele Gouandjika, “Wagner meselesi Rusya’nın iç işleridir. Moskova Wagner’i çağırıp yerine Mozart veya Beethoven göndermeye karar verirse onları da kabul ederiz” ifadesini kullandı.

Yani Wagnerlerin içindeki “çürük yumurtalar” temizlendikten sonra Rusya, çeşitli ülkelerdeki nüfuzunu korumak isteyecektir. Wagner ismini bırakıp yeni bir kimlikle mi devam edecekler yoksa Rus halkı gözünde efsaneleşmiş ismi devam mı ettirecekler bunu zaman gösterecek.

DEĞİŞİM RÜZGÂRLARI

Prigojin’in iddiasına göre, Wagner isyanının ana sebebi Savunma Bakanı Şoygu ve Genelkurmay başkanı Valeri Gerasimov’un Wagner’i sabote etmesiydi. Prigojin, bu ikiliyi ilkin rol çalmakla, sonra gerekli mühimmatların verilmesini engellemekle suçlamış, devamında ise Wagner üyelerine ateş açılmasına kadar giden bir gerginliğin ana aktörleri olarak göstermişti.

Dahası, Rus ordusunun işleyişinde temel sorunlar olduğu ve liyakatsiz bir yapı oluştuğu iddiası da vardı. Hatta Prigojin’e göre Rusya, tam da bu sebepten ötürü Ukrayna’da beklenen performansı sergileyememişti. Rus ordusunun sonuç alamaması, Prigojin’in şikâyetleri ile birleşince, Wagner güçlerinin arkasında kuvvetli bir destek oluştu. İsyan sonrası, Başkan Putin’in, Şoygu ve Gerasimov’u görevden alacağı iddiaları da şiddetlendi.

Dahası, isyanın kaderini değiştiren olaylardan biri de Surovikin'in Putin'e destek açıklaması olmuştu. "General Armageddon" lakaplı Surovikin, Suriye'den Ukrayna'ya gösterdiği performansla Rus ordusunun en iyi generallerinden biri olarak tanındı. Suriye'de Wagnerlerle birlikte görev yapmış ve Prigojin'e yakınlığıyla bilinen bir komutanın isyanı desteklememesi Rus ordusunda olası bir bölünmenin önüne geçmişti.

Tabii mesele bununla da sınırlı değil. Batı yanlısı Moscow Times’ın haberine göre, Surovikin o gün gözaltına alınmıştı. Rusya, isyandan haberdar olmuş ve Surovikin’i kontrol altında tutarak işin büyümesini engellemişti.

Surovikin’den olaydan beri yeni bir haber gelmedi. Gözaltına alınıp alınmadığı da ispatlanmadı. Rusya’ya yakın kaynaklar gözaltı olmasa bile görevden alınmış olabileceğini söylüyor. İşin ilginci, Surovikin 1991’de Gorbaçov’a yapılan darbe girişiminde de darbecilerden yana tavır almış, ancak yalnızca emirleri uyguladığı gerekçesiyle görevine geri dönmüştü. Yani Surovikin, ilk kez bu duruma düşmüyordu.

Sergey Şoygu ise olaydan yalnızca 2 gün sonra Ukrayna’da birlikleri denetlerken görüntü verdi. Hala görevinin başında olduğunu hatırlattı. Zaten bu değişim hemen beklenmiyor. İsyan sonrası yapılacak bir değişimin, “Wagnerlerin isteklerinin yerine getirilmesi” olarak algılanacağına dair endişeler var.

Ancak buna rağmen, Savunma Bakanlığı için Şoygu’ya alternatif bir isim konuşulmaya devam ediyor; Alexander Dyumin. Kendisi 2015’e kadar korgeneral olarak görevini sürdürdü. Şoygu’nun emrinde Savunma Bakanlığı müsteşarlığı da yapan Dyumin, 2016’da Putin tarafından Tula oblastı valisi olarak atandı. Rusya’daki en popüler valilerden biri olarak tanınan Alexander Dyumin, ordu içinde de pek seviliyordu. Dyumin, geçmişte Putin’in özel korumalığını da yapmış hatta Putin’i bir ayı saldırısından kurtarmıştı.

Bu değişime eşlik etmesi beklenen bir başka önemli figür de Surovikin’di. Dyumin’in Savunma Bakanı, Surovikin’in ise Genelkurmay Başkanı olması konuşuluyordu. Tabii isyan sonrası Surovikin’in akıbetini bilmiyoruz. Değişim rüzgarları başlasa da henüz sonucu konuşmak için erken.

UKRAYNA SAVAŞINA ETKİSİ

İsyan sırasında Ruslarda oluşan diğer bir korku da Ukrayna’nın, zayıflıklarından faydalanabilecek olması olmuştu. Ukrayna’nın aylardır beklenen taarruzu yeni başlamış ancak beklenen etkiyi yaratamamıştı. İsyan yüzünden oluşacak olası bir zafiyet Ukraynalılara gidişatı değiştirecek bir imkan sunabilirdi.

Ancak Rusya, Wagner konvoyuna müdahalede Rus ordusuna başvurmadı. Rus ulusal muhafızları, Rus istihbaratı FSB ve Çeçen Ahmat özel birliklerinden oluşan bir grup Wagnerlere karşı savunma hatları oluşturdu. Çatışma çıkmadan olay sonlanınca da orduya ihtiyaç kalmadı. Yevgeni Prigojin de olası bir çatışma halinde Ukrayna’da çarpışan Rus askerlerine asla saldırılmayacağının garantisini vermişti.

Rusya, Bu sayede cephedeki çatışmalara odaklanmayı başardı. Kriz süresince Ukrayna tarafı ciddi ilerlemeler sağlayamadıkları gibi Lyman bölgesindeki çeşitli kasabalardan da çekilmek durumunda kaldı. Yani, Wagner isyanının savaşın gidişatında önemli bir değişime yol açtığı söylenemez.

En azından şimdilik...