Porton Down: İngiltere'nin en gizli laboratuvarlarından biri olan bu merkez bir sonraki pandemiyi durdurabilir mi?

Birleşik Krallık'ın en gizli bilimsel araştırma merkezlerinden biri olan Porton Down, gelecek salgını "ilk etapta durdurma" amacıyla çalışmalarına devam ediyor.

İngiltere’nin güney batısındaki Wiltshire bölgesinde yer alan bu tesisin son derece sıkı güvenlik önlemlerini aşarak bilim insanlarının yanına gittim.

Bu insanlar yeni kurulan Aşı Geliştirme ve Değerlendirme Merkezi'nde görev yapıyor.

Covid'e karşı inşa edilmiş çalışmaları, gelecekte ortaya çıkabilecek yeni hastalıklarda hayat kurtarmayı ve sokağa çıkma yasaklarına duyulacak ihtiyacı en aza indirmeyi hedefliyorlar.

Birleşik Krallık Sağlık Güvenliği Kurumu (UKHSA) yani bu laboratuvarları işleten kuruluşun başkanı olan Profesör Dame Jenny Harries, “Elbette ki Covid münferit bir olay değildi” diyor.

Prof. Harries, "Covid'i bir yüzyılın en büyük halk sağlığı olayı olarak adlandırıyoruz. Ama bir sonraki için bir yüzyılın geçeceğini sanmıyorum" diye ekliyor. İklim değişikliği, kentselleşme ve insanların hayvanlara daha yakın yaşaması nedeniyle "artan bir riskle" karşı karşıya olduğumuzu söylüyor.

Porton Down, sakin Wiltshire kırsalında Salisbury'e yakın bir konumda bulunuyor. Aklınıza gelebilecek en tehlikeli virüs ve bakterileri araştırmak için donatılmış dünyadaki nadir yerlerden biri. Buradaki dondurucularda Ebola gibi virüsler bulunuyor.

Komşu binalar arasında Savunma Bakanlığı'na bağlı Savunma Bilim ve Teknoloji Laboratuvarı da yer alıyor.

Koyu yeşil binalarda yer alan aşı laboratuvarları, Covid'e karşı önlem almak üzere aceleyle inşa edildi. Ancak pandeminin yoğun talepleri azaldıkça, odak da değişti.

Yeni aşı araştırma merkezi şimdi üç tür tehdide odaklanıyor:

• Antibiyotiklere dirençli süper bakteriler gibi çözümü zorlaştırdığı bilinen enfeksiyonlar

• Kuş gribi ve yeni Covid varyantları gibi sorun yaratabilecek potansiyel tehditler

• Ve "X Hastalık": Covid gibi dünyayı tamamen şaşırtabilecek beklenmedik hastalıklar

Hedef, tüm aşı geliştirme aşamalarını desteklemek amacıyla ilaç endüstrisi, bilim insanları ve doktorlarla birlikte çalışmak.

Porton Down’daki bilim insanları, kenelerce yayılan ve enfekte olanların yaklaşık üçte birini öldüren Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi'ne karşı ilk aşıyı geliştirmek üzere çalışıyor. Bu hastalık Afrika, Balkanlar, Orta Doğu ve Asya'da mevcut. İklim değişikliği ile daha da yayılabilir.

Sürecin diğer ucunda ise aşıların etkinlikleri değerlendiriliyor. Covid’in Omicron varyantının aşıların sağladığı bazı korumaları atlatabileceğini fark eden bilim insanları da burada görev yaptı. Aynı zamanda yeni Covid varyantlarını laboratuvarda yetiştirerek izlemeye devam ediyorlar.

Kan örneklerinden alınan antikorlarla etkileştirerek yeni varyantların hala enfekte olup olamadığını görüyorlar.

Resmi olarak adlandırılmasalar da Qui-Gon, Obi-Wan, BB8 ve Palpatine isimlerini taşıyan makineler, dünyanın en büyük kuş gribi salgını tehdidini izlemede önemli rol oynuyor. H5N1 kuş gribi virüsü kuş popülasyonlarına büyük zarar verdi. Çiftliklerde çalışanlara yapılan rutin testler sayesinde İngiltere'deki insanlarda ilk belirtisiz vakaları ortaya çıktı.

Tesiste çalışan ekipler pandemi öncesinde haftada sadece 100 örnek test edebiliyorken, şimdi 3 binden fazla örnek test edebilir hâle geldi.

DAHA HIZLI AŞILAR

Buradaki aşı çalışmaları “100 Gün Görevi” ismiyle yürütülüyor. Amaç, yeni olası bir tehidide karşı 100 günde aşı geliştirmek.

Tarihsel süreçte, yeni aşılar tasarlamak ve testmek onlarca yıl sürüyor. Pandeminin benzersiz koşulları, ilk Covid aşılarının bir yıl içinde üretilmesini mümkün kıldı ve aşı dağıtımı Aralık 2020'de başladı.

Tahminlere göre Covid aşıları sadece ilk 12 ayda 14 milyondan fazla hayat kurtardı.

UKHSA'nın baş bilim görevlisi Profesör Isabel Oliver, “Bu aşıların biraz daha önce elimizde olduğunu hayal edin” diyor.

Covid aşılarının tarih boyunca daha önce hiç görülmedik kadar hızlı bir şekilde geliştirildiğini hatırlatan Prof. Oliver, “Ancak daha fazla hayat kurtarabilirdik ve daha hızlı bir şekilde normal hayata dönebilirdik” diye konuşuyor.

Koronavirüs pandemisinden çıkarılan derslerin, gelecekte daha hazırlıklı olmamızı sağlaması umut verici.

Prof. Harries, “geçmişte olaylara sadece tepki verdiğimizi ancak gelecekte önlem almak ve salgının başlamasından evvel durdurmaya çalışmak zorunda olduğumuzu” belirtiyor.

Ve eğer yeni bir hastalık ortaya çıkarsa, en erken aşamada durdurmak gerektiğini ekliyor.

Fotoğraflar: Emma Lynch/BBC