NATO'nun 4. ve 5. maddeleri nedir, Ukrayna'ya müdahalenin önünü açar mı?

NATO daimi temsilcileri, Polonya'da iki kişinin ölümüne yol açan füze saldırısının ardından çarşamba günü düzenledikleri acil kodlu toplantı ile "Ukrayna'daki savaşın komşu ülkelere sıçrayabileceği" uyarısında bulundu.

NATO tarafından yapılan açıklamada, Polonya'nın Ukrayna sınırı yakınlarında meydana gelen patlamanın, Ukrayna'ya ait bir hava savunma füzesinden kaynaklandığı ve "kasıtlı bir saldırı" olmadığı belirtildi.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Brüksel'de yaptığı açıklamada, saldırı ile ilgili nihai sorumluluğun, füzeleri ateşleyen taraf olan Ukrayna değil, Ukrayna'ya karşı savaşan Rusya'da olduğunu öne sürdü.

Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki ise olası bir güvenlik tehdidi karşısında ittifak üyeleri arasında yapılacak istişareler için resmi bir çağrı niteliğinde olan "4. Madde prosedürünün başlatılma olasılığını" değerlendirdiklerini söyledi, ancak bunun "gerekli olmayabileceğini" de sözlerine ekledi.

Bütün bunlar olurken NATO Antlaşması yeniden gündeme geldi. Peki, NATO'nun 4. ve 5. maddeleri hangi hükümleri içermekte? Daha da önemlisi, bu maddelerin varlığı Ukrayna'ya müdahalenin önünü açar mı? 

İşte, yanıtı:

NATO'NUN 4. MADDESİ NEDİR?

Madde 4; NATO üyelerinden herhangi birinin toprakları, siyasi bağımsızlığı veya güvenliği tehdit altında olduğunda, [üye ülkelerin sorunu çözmek adına] birlikte istişarede bulunmalarını öngörmektedir.

Madde 4 uyarınca; NATO'nun başlıca siyasi karar alma organı olan Kuzey Atlantik Konseyi'ndeki tartışmalar, potansiyel olarak ortak bir karar veya eylemle sonuçlanabilir.

4. Madde, NATO'nun kurulduğu 1949 yılından bu yana "yedi kez işletilmiş olup" en son Şubat 2022'de sekiz üye, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali üzerine istişarelerde bulunmak istemiştir.

NATO'NUN 5. MADDESİ NEDİR?

NATO üyesi olmayan bir ülkenin, üye devletlerden birinin topraklarına saldırdığının tespit edilmesi halinde; "herhangi bir üye ülkeye yönelik silahlı saldırıyı üye ülkelerin hepsine karşı yapılmış sayan" ve NATO kurucu antlaşmasının temel taşı olan 5. Madde gündeme gelebilir.

Tüzüğe göre, "Taraflar, böylesi bir silahlı saldırının gerçekleşmesi halinde, Birleşmiş Milletler Şartı'nın 51. Maddesi ile güvence altına alınan bireysel ya da kolektif meşru müdafaa haklarını kullanarak, saldırıya uğrayan taraf ya da taraflara, Kuzey Atlantik bölgesinin güvenliğini yeniden tesis etmek ve korumak adına silahlı kuvvet kullanımı da dahil olmak üzere, gerekli her türlü tedbiri alarak yardım edeceklerini kabul ederler."

UKRAYNA'YA MÜDAHALENİN ÖNÜNÜ AÇAR MI?

Ukrayna NATO'nun bir parçası olmadığı için Rusya'nın Ukrayna'daki eylemleri 5. Madde'nin işletilmesinin önünü açmaz. Ancak uzmanlar uzun zamandır, savaşın NATO'nun doğu kanadındaki komşu ülkelere yayılma potansiyeli taşıdığı, bunun da ittifakı "askeri yanıt vermeye zorlayabileceği" konusunda uyarılarda bulunuyor.

Rusya-Ukrayna gerilimi kapsamında kasıtlı ya da kazara gerçekleşen bu tür eylemler, diğer ülkeleri doğrudan çatışmanın içine çekerek savaşı genişletme riski taşıyor.

ABD Başkanı Joe Biden, ülkesinin Rusya ile savaşmak gibi bir niyeti olmadığını söylemesine karşın, işgalin başından itibaren, Washington'un NATO ortaklarını savunmak için 5. Madde taahhütlerini yerine getirebileceğini söyledi.