3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü: Gazetecilik küresel tehdit altında

Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü'nün (RSF) son Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'ne göre, gazeteciler ve bağımsız medya kuruluşları artan baskılarla karşı karşıya kalırken, dünya çapında  basın özgürlüğü kötüye gidiyor. Gazetecilerin gözaltına alınması ve bağımsız medyanın baskı altına alınması da dahil olmak üzere siyasi saldırılar geçtiğimiz yıl önemli ölçüde yoğunlaştı.

Gazetecilerin 180 ülkede bağımsız çalışma özgürlüğünü değerlendiren endekse göre, medya özgürlüğünde küresel bir gerileme söz konusu. Birçok ülkede genel seçimlerin yapıldığı bu yılda basın özgürlüğünde bir düşüş gözlemlendi.

RSF'nin yayın direktörü Anne Bocandé rahatsız edici bir eğilimin altını çizdi: "Medya özerkliğine olan destek ve saygı azalırken, siyasi baskılar artıyor. Gazetecileri tehlikeye atan ve medyayı taciz ile dezenformasyon kampanyalarıyla kötüye kullanan düşmanca eylemler giderek çoğalıyor; basın özgürlüğünü koruma çabaları ise belirgin şekilde azalıyor."

DÜNYADA BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ

Mağrip ve Orta Doğu, hükümetlerin şiddet, tutuklamalar ve sert yasalar yoluyla medyayı kontrol etme çabalarının yoğunlaştığı, basın özgürlüğü açısından en baskıcı ülkeler olarak öne çıkıyor. Bu ülkelerde, gazetecilere karşı şiddet eylemlerinde bulunanlar genellikle ceza almıyorlar.

Gazze'de, Ekim 2023'ten bu yana, en az 22'si görev başında olmak üzere 100'den fazla Filistinli muhabir öldürüldü. Sudan, Suriye ve bu gibi ülkelerde gazeteciler tehdit ve potansiyel sınır dışı edilme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.

Amerika kıtasında da medyaya yönelik baskının rahatsız edici işaretleri görülüyor. Arjantin'de Başkan Javier Milei basın özgürlüklerine açıkça saldırdı ve ülkenin en büyük haber ajansını kapattı. Benzer siyasi baskılar Peru ve El Salvador'da da görüldü. Amerika Birleşik Devletleri'nde siyasi figürlerin gazetecileri hedef alması ve hapse atılmaları yönünde çağrılarda bulunması nedeniyle basın özgürlüğünde bir gerileme yaşandı.

Sahra altı Afrika'da, seçimlerle ilgili siyasi gerilimler gazetecilere karşı şiddete yol açtı. Özellikle Nijerya'da 2023 yılının başlarında yaklaşık 20 muhabir saldırıya uğradı, Madagaskar'da ise seçim öncesi protestoları takip eden gazeteciler saldırıya maruz kaldı. Burkina Faso, askeri zulüm iddialarına ilişkin haberlere The Guardian da dahil olmak üzere birçok yabancı haber kuruluşunu askıya alarak yanıt verdi.

Avrupa basın özgürlüğünde önemli gerilemelere tanık oldu. Rusya bağımsız gazeteciliğe yönelik baskılarını yoğunlaştırdı ve 2022 Ukrayna işgalinden bu yana 1.500'den fazla gazetecinin ülkeden kaçmasına neden oldu. Belarus, "aşırıcılıkla" mücadele kisvesi altında gazetecilere yönelik amansız zulüm nedeniyle endeksin en alt sıralarında yer alıyor.

Diktatörlük rejimlerinin bilgi üzerindeki kontrollerini sıkılaştırdığı Asya-Pasifik bölgesinde de durum giderek kötüleşiyor. Taliban yönetimindeki Afganistan, Kuzey Kore ve Çin gibi ülkeler yerel medyaya yönelik baskılarında özellikle agresif davranıyorlar. Vietnam ve Myanmar'da da gazetecilerin kitlesel olarak hapse atılması nedeniyle düşüşler yaşandı. Azerbaycan'da da medyaya yönelik artan baskılar, bağımsız gazeteciliğin sona erdiğini gösteriyor ve uluslararası basın özgürlüğü kuruluşları tarafından yakından izleniyor.

Buna ek olarak RSF, endekste yapay zekanın siyasi amaçlarla dezenformasyon yaymak için rahatsız edici bir şekilde kullanılmasına ilişkin endişelerini dile getirdi.

UNESCO, son 15 yılda 44 gazetecinin çevre konularını haberleştirdikleri için öldürüldüğünü bildirdi. Dünya Basın Özgürlüğü Günü'ne denk gelen bu rapor, gazetecilerin küresel ölçekte karşı karşıya olduğu kritik zorlukların altını çizmektedir.