Deniz Berktay ile Kuzeyden notlar: Savaşta asker-sivil zıtlaşması

Üzerinde üniforması, boynunda da garmoşkası var (Garmoşka veya bayan, tıpkı akordeon gibi körüklü çalgılar ailesinden. Akordeonun bir tarafında daktilo düğmesi gibi akor düğmeleri, diğer taraftaysa piyano tarzı klavyenin olmasına karşılık bayan veya onun küçüğü olan garmoşkada, her iki tarafta da daktilo düğmelerini andıran düğmeler var. Sovyet askerlerinin popüler enstrümanıydı). Giriş parçası çaldıktan sonra yolculara kimliğini göstererek “Ben, Ukrayna’nın doğusunda en zorlu yerlerde savaştım. Yaralanınca geri saflara çekildim” diye kendini tanıttı. Ardından, “Evet, şimdiki parçayı, komutanımız (dönemin Ukrayna Genelkurmay Başkanı Valeriy) Zalujni’nin şerefine çalıyorum. Henüz (Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir) Zelenski onu görevden almamışken onun şarkısını çalalım” deyince kondüktör kadın devreye girip ona “Burası, bu konuların konuşulacağı yer değil. Sizi çıkartırım buradan” karşılığını verdi. Adam ise “Ben, makinisti tanıyorum. Çıkartamazsın” dedi. Kondüktör üstelemeyince adam, “Zalujni komutanımız, Rusları ezeceğiz” sözleriyle bir marş çalmaya başladı. Bestesi güzel ve coşturucuydu. Ancak vagonda coşan kimseyi görmedim. Oysa savaşın ilk bir yılı ne kadar farklıydı: Birisi, metronun yürüyen merdiveninde “Slava Ukrayini” diye bağırıverse tüneldeki kalabalık “Geroyam Slava!” (Yiğitler yaşasın) diye yanıtlıyordu. Artık o havadan eser yok. Şimdilerde hazırlanan yeni seferberlik yasa tasarısı, yüz binlerce kişinin daha askere alınmasını öngörüyor. Fakat genel bezginliğin ve asker kaçaklarının arttığı şartlarda bu yasanın nasıl uygulanacağı belli değil. 

‘ERTESİ GÜN’ GERİLİMİ

Cepheye gönüllü gidip savaşmış, yaralanmış pek çok kişi de bu garmoşka çalan ileri yaştaki askerin ekonomik durumuna düşüp cephe gerisindeki sivillerin umursamaz tavrıyla karşılaşacak. Cephe sonrası sendromu yaşayacak yüz binlerce askerin -ihtiyaçları karşılanmadığı takdirde- yaratabileceği gerilim nelere yol açar bilinmez.

O konserin ertesi günü Zalujni tasfiye edildi. Zelenski, Zalujni’nin çevresinde bulunan bazı kişileri görevden aldığını ve yeni bir stratejinin uygulanacağını açıklayınca Zalujni, savaştaki yeni stratejiyi yeni komutanların uygulaması gerektiğini söyleyip görevden affını istemiş (basına yansıyan kısmı böyle).

SİYASİ İLGİ ÇEKİYORDU

Aslında bu, sürpriz bir gelişme değil. Zelenski’yle Zalujni’nin arasının giderek açıldığı son üç aydır herkesin bildiği bir konuydu. Meselenin bir teknik, bir de siyasi boyutu var: Bir tarafta Zalujni’nin Bahmut gibi savunma imkânı fazla olmayan yerlerde asker feda etmeden daha sağlam mevzilere çekilmeyi savunmasına karşılık Zelenski çevresi, Bahmut’un savunmasında ısrar etmiş ve sonuçta hem çok sayıda asker kaybedilmiş, hem de bölge Rusya’nın işgaline uğramıştı. Şimdi de Avdiyivka konusunda benzer gelişmenin olabileceği konuşuluyor. Diğer taraftansa Zalujni’nin profesyonel bir komutan olarak siyasi reytingi yükselişe geçmişti ve hemen herkes, Zalujni’nin sivil siyasete atılması halinde Zelenski’ye ciddi bir rakip olabileceğini konuşuyordu. Batı Ukrayna’daki milliyetçi çevreler, Zalujni’yi baş tacı ediyordu. ABD basınının yazdığına göre Zelenski, Zalujni’yi görevden alma kararını Washington’a bildirmiş, oradan yeşil ışık gelmesi üzerine de zaman kollamaya başlamıştı.

Bu görev değişikliği, savaşın biraz daha kızışabileceğine işaret ediyor. İlkbahar yaklaşırken savaş tekrar sıcak evresine girdi. Zelenski’nin cesareti mi yoksa Zalujni’nin ihtiyatı mı daha doğru, bunu önümüzdeki aylar gösterecek.

denizberktay@yahoo.com