Deniz Berktay ile Kuzeyden notlar: En çalkantılı yıl biterken

Bir zamanlar Doğu’yla Batı arasında köprü olan Ukrayna, şimdi Batı’nın ileri karakoluna, Rusya karşıtlığının merkezine dönüşüyor. Bunda, Ukrayna’yı Rus karşıtlığının üssü (anti-Rusya) haline getirmek isteyen ABD ve İngiltere’nin yanı sıra, Kiev’e açıktan taarruza geçen Moskova yönetiminin de çok büyük payı var hiç kuşkusuz.

HATALI HESAPLAR

Ukrayna, geçiş yolları üzerinde yer almanın şansından çok şanssızlığı ile karşılaştı: Batı da Rusya da, Ukrayna’yı rahat bırakmak istemedi. Ukrayna’nın bir diğer önemli sorunu da 1991’de bağımsız bir devlete kavuşması, ancak bir ulusa uzun süre, kavuşamamasıydı. “Biz kimiz”, “vatanımız neresi”, “karşı taraf kim” sorularının yanıtları belirsizdi. Ukrayna’da nüfusun önemli bir bölümü, kendisini Ruslarla akraba görüyor ve “vatan” dendiği zaman, bütün eski Sovyet coğrafyasını kapsayan “birleşik Sovyet vatanı”nı anlıyordu. Nüfusun önemli bir bölümüyse kendisini Rusya’dan ayrı görmekte ve “düşman” dendiğinde, Moskova’yı anlamaktaydı. Ülke, 2014’e kadar bu iki grup arasında dengedeydi. Fakat 2014’te Batı yanlılarının ihtilal yapıp yönetime gelmesi ve ardından Rusya’nın Kırım’ı ele geçirmesi, aynı yıl Donbas’ta ayrılıkçıların Ukrayna askerleriyle çatışmaya girmesi, bu dengeleri bozdu. Böylece Batı yanlılarının Ukrayna’daki ağırlığı artmaya başladı. Sekiz yıl içinde toplum önemli biçimde dönüştü. Bu yılın şubatında Putin, Ukrayna halkına “Biz sizi faşizmden kurtarmaya geliyoruz” deyip, Ukrayna askerlerine “Silahlarınızı bırakın evinize dönün” çağrısı yaparken sekiz yıl içinde yaşanan bu dönüşümü hiç hesaba katmamıştı. Sonuçta Ruslar, burada, kendilerini yabancı gören bir kitleyle karşılaştı.

SEKİZ YILDA DEĞİŞİM

Moskova’nın açık istilaya girişmesi, Ukrayna’da Rusya’ya hâlâ sempatiyle yaklaşanların bir bölümünü daha karşı kutba itti. Ukrayna’daki sıkıyönetim şartları da Rusya karşıtlarının, hiçbir toplumsal tepkiden çekinmeden, Rus kültürüyle bağlantılı her şeyi silmelerine imkân tanıdı. Önceden hayal bile edilemeyecek şekilde Rus şairi Puşkin’in heykelleri birbiri ardına devriliyor.

NOEL SİYASİLEŞTİ

Bu dönüşüme, Noel konusu da dahil edildi. Normalde Katolik ve Protestanların ve Ortodoks dünyasında Rumların ve Rumenlerin Noel’i 25 Aralık’ta kutlamasına karşılık Ruslar, Ukraynalılar ve Sırplar, 7 Ocak’ta yani, eski takvime göre kutlar. Ancak bu yıl, Noel’in Batı dünyasıyla birlikte, 25 Aralık’ta kutlanması gerektiği konusunda resmi çevrelerden sesler yükselmeye başladı. Gelecek yıl, inanç konusunu da Batı dünyasına uygun hale getirmeleri, mümkün.

Savaş, milyonlarca Ukraynalının her şeyini bırakıp Batı illerine veya Avrupa ülkelerine göç etmesine neden oldu. Aileler, hayatlar dağıldı. Bu şartlarda, yılbaşında en büyük dileğim, gelenin gideni aratmaması.  

denizberktay@yahoo.com