COP28'in son gününde fosil yakıt kullanımını sona erdirmek için bir anlaşmaya varılabilecek mi?

KAYNAK,GETTY IMAGES | Fotoğraf altı yazısı, BAE devletine ait petrol şirketi ADNOC'un da başkanı olan COP28 Başkanı Sultan Ahmet El Cebir

'Paris Anlaşması kapsamındaki ilk durum değerlendirmesi' başlıklı taslak anlaşma metninin iklim zirvesine katılan 198 ülke tarafından onaylanması gerekiyor.

Müzakerelerin devam edebilmesi için bugün metnin yeni bir versiyonunun yayımlanması bekleniyor.

BAE devletine ait petrol şirketi ADNOC'un da başkanı olan COP28 Başkanı Sultan Ahmet El Cebir'in iklim değişikliğiyle mücadele için ortaya koyacağı sonuç taslağı konusunda beklentiler zirvenin başından beri düşüktü.

Cumartesi günü yayımlanan bir taslak anlaşma metni, "Mevcut en iyi bilimsel veriler doğrultusunda fosil yakıtları aşamalı terk edişi" öneriyordu.

Ancak aşamalı çıkışın ne zaman gerçekleşeceği ve fosil yakıt kullanımından kaynaklanan karbondioksiti depolamak için pahalı ve deneysel teknolojilerin kullanılıp kullanılmayacağı konusunda soru işaretleri vardı.

Ardından Pazartesi günü, "aşamalı çıkış" ifadesinin silindiği yeni bir metin hazırlandı. Bunun yerine ülkelerin "fosil yakıt tüketimini ve üretimini adil, düzenli ve eşitlikçi bir şekilde azaltmaları" gerektiği belirtildi.

Metnin bu hali, başta iklim değişikliğinin ön saflarında yer alan ve deniz seviyesindeki yükseliş veya olağanüstü hava olaylarından şimdiden etkilenen ülkeler olmak üzere çok sayıda katılımcının tepkisine neden oldu.

Avrupa Birliği'nden (AB) bir temsilci, taslağı "kabul edilemez" olarak nitelendirdi ve AB'nin müzakerelerden çekilebileceğini söyledi.

AB müzakerecisi ve İrlanda Çevre Bakanı Eamon Ryan, "bu metni kabul edemeyiz" derken görüşmelerin çökmesinin dünya için iyi bir sonuç olmayacağını söyledi.

"Ölüm belgemizi imzalamayacağız" diyen Küçük Ada Devletleri İttifakı temsilcisi, "fosil yakıtların aşamalı olarak kullanımdan kaldırılmasına ilişkin güçlü taahhütler" içermeyen bir metni kabul etmeyeceklerini belirtti.

ABD heyetinden bir sözcü, metnin fosil yakıtlarla ilgili kısmının "ciddi şekilde güçlendirilmesi gerektiğini" söyledi.

İngiltere de taslağı "hayal kırıklığı" olarak nitelendirdi ve "yeterince aşama içermediğini" açıkladı.

En Az Gelişmiş Ülkeler Grubu da metni kabul edemeyeceğini belirtti.

Görüşmeler boyunca fosil yakıtlardan çıkış konusunda güçlü bir dil kullanılmasını engellediği iddia edilen Suudi Arabistan, yorum taleplerini reddetti.

COP28 Başkanı El Cebir ise metnin kendi hedeflerini yansıttığını ve "ileriye doğru büyük bir adımın atıldığını" savundu.

COP28' katılan ve ekonomilerini fosil yakıtlardan yenilenebilir enerjiye kaydırmak için destek isteyen gelişmekte olan ülkelerin de kömür, petrol ve doğal gazın hızla kullanımdan kaldırılmasına daha az vurgu yapan bir anlaşmayı desteklemesi bekleniyor.

TÜRKİYE'NİN TUTUMU NE?

Türkiye COP28'de Kayıp Zarar Fonu'ndan yararlanıcı olmayı ve böylece "kırılgan grup" statüsüne geçmeyi hedefliyor.

Geçtiğimiz günlerde 118 ülkenin imzacı olduğu Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Üzerine Küresel Taahhüt'ü Türkiye, Suudi Arabistan, Rusya ve Irak'ın yanında desteklemedi.

Taahhüt 2030’a kadar küresel yenilenebilir enerji kapasitesini üç, enerji verimliliğini iki katına çıkarmayı hedefliyor.

Türkiye'nin iklim alanında faaliyet gösteren sivil toplum ve düşünce kuruluşları, bugün Türkiye'nin COP 28 kararlarına ve iklim değişikliğiyle mücadele konusunda alması gerektiği pozisyona dair taleplerini Başmüzakereci Fatma Varank'a iletti.

COP 28'in kapanışına ve kararların netleşmesine çok kısa bir zaman kalmışken fosil yakıt ithalatçısı konumunda olan Türkiye için şu talepler iletildi:

• Konferans kararı olarak “fosil yakıtlardan çıkış”ı desteklemesi
• Küresel Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Taahhüdünü imzalaması

BU YIL DÜZENLENEN ZİRVE NEDEN ÖNEMLİ?

Fosil yakıtlar, yandıkları zaman karbondioksit gibi dünyanın ısınmasına yol açan gazları açığa çıkardıkları için iklim değişikliğinin ana sebebi olarak görülüyorlar.

Bu yıl 28. defa düzenlenen COP iklim konferansı ve varılacak anlaşma, 2023'ün kayıtlara geçen en sıcak yıl olmasıyla ayrı bir önem taşıyor.

Petrol, kömür ve doğal gazın yakılmasından kaynaklanan sera gazı emisyonları konusunda ne yapılacağı sorusu görüşmelerin başlıca konusu oldu.

Son araştırmalara göre 2100’e kadar dünyanın 2,4 ve 2,7 derece kadar ısınabileceği öngörülüyor. Paris Anlaşması'nın hedeflediği ısınmayı 1,5 derecede tutma hedefi için fırsat penceresi gittikçe daralıyor.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres Pazartesi günü yaptığı bir açıklamada COP28'in ancak "1,5 derece sınırına yönelik fosil yakıtlardan aşamalı olarak çıkış gerektiği konusunda fikir birliğine varılması halinde başarılı sayılacağını" söyledi.