Çayevlerinden Büyük Halk Salonu'na: Çin'de demokrasi nasıl işliyor?

BEİJİNG -- Çin'in güneybatısındaki bir dağ köyünden gelen ve yaşı bir asrı devirmiş olan Li Chaolan’ın oy kullandığı yerel halk kongresi seçimlerinin sayısı 12’den fazladır. Li, Beijing'de devam eden ulusal "iki oturum"a katılanların, kırsal kesimdeki yaşlıların bakımına daha fazla önem vermelerini umduğunu dile getiriyor.

Bu arada, Çin'in doğusundaki Anhui Eyaleti’nde yer alan Linhuan'daki çayevleri, bu önemli siyasi etkinliği tartışmak ve antik kent için gelişme fırsatları aramak amacıyla bir araya gelen yerli halkla dolup taşıyor.

Bu hikayeler, dünya nüfusunun beşte birini oluşturan Çin'deki vatandaşların ülkede demokrasinin gerçek ve etkili uygulamasında nasıl rol aldığına dair bir fikir veriyor.

Ulusal Halk Kongresi'nin (UHK) ve Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı Ulusal Komitesi'nin (ÇHSDK) devam eden oturumları, 1,4 milyar Çinli insanın özlemlerine yanıt verme ve onları ilerleme yolunda biraraya getirme misyonunu taşıyor.

Çin'deki seçimler, istişareler, karar alma, yönetim ve gözetimi kapsayan, bütünsel süreçler içeren halk demokrasisi, halkın ülkeyi yöneten kesim olmasını sağlıyor.

MISIR TANESİ İLE OYLAMA

Sichuan Eyaleti’ndeki Ya'an Şehrinden olan Li, halk kongreleri için milletvekili seçimlerinde oy verme konusundaki ilk deneyimini hatırlıyor.

Li “1953 kışındaydık. Sıraya girdik ve her birimiz favori adayımız için birer mısır tanesi kullanarak oy verdik” dedi. "O gün o kadar heyecanlıydım ki zar zor uyudum."

Eylül 1954'te, ilk UHK’nın ilk oturumu toplandı ve bu oturumda Çin'in temel siyasi sistemi olarak bir halk kongreleri sistemi kuruldu.

2020'nin sonu itibarıyla Çin'in beş düzeydeki halk kongrelerinde 2,62 milyon milletvekili vardı. Bunun yüzde 94,5'i ilçe ve kasaba düzeyindeydi ve hepsi doğrudan ‘bir kişi bir oy’ esasına göre seçildi. İl, eyalet ve ulusal düzeydeki halk kongrelerinin milletvekilleri, bir alt düzeydeki halk kongreleri tarafından seçiliyor.

Geçtiğimiz Ekim ayında 1 milyardan fazla seçmen ilçe ve kasaba düzeyindeki halk kongreleri için ülke çapında yeni bir seçim turunda oy vermeye başlarken, Li Chaolan, oy pusulasını seçim personeli tarafından kapısına kadar taşınan mobil oy sandığına bir kez daha attı.

Li, "Her yeni dönem başlarken, bana bir seçmen kartı ve oy pusulaları verildi" dedi ve kendisininki de dahil olmak üzere her oy pusulasının sayılıyor olmasından duyduğu gururu dile getirdi.

Mısır tanelerinden seyyar sandıklara kadar devir değişti ama insanların kendi ülkelerinin efendisi olmalarının özü değişmedi.

1970'lerin sonlarında reformun başlaması ve ülkenin dışa açılmasından bu yana, il ve ilçe düzeyinde halk kongreleri için yapılan milletvekili seçimlerine katılım oranı, birçok Batı ülkesindeki yerel seçimlerdekinden çok daha yüksek olan yüzde 90 civarındaki oranı korumuştur.

Çin'in halk kongrelerindeki milletvekilleri tam zamanlı olarak çalışmıyor, kendi işleri ve kariyerleri var. Bu milletvekilleri tüm bölgelerden, etnik gruplardan, sektörlerden ve sosyal gruplardan geliyorlar. En küçük nüfusa sahip etnik grubun bile UHK’da en az bir milletvekili var.

Demokrasi dekoratif bir süs değil, sorunları çözmenin bir aracıdır.

Ulusal yasa koyucular ve siyasi danışmanlar tarafından geçen yılki "iki oturumda" öne sürülen öneriler ve teklifler, 1.600'den fazla hükümet politikası ve alınacak önlemlerin formüle edilmesini teşvik etti.

Örneğin yeni ekonomide gıda dağıtımı ve araç çağırma gibi sektörlerdeki işçi haklarının daha iyi korunmasına ilişkin öneriler, Temmuz 2021'de yayınlanan bir hükümet yönergesinde somutlaştırıldı.

İngiliz yazar ve siyasi yorumcu Carlos Martinez, "Çin'deki sıradan insanların temel çıkarları, hükümette Batı'ya göre çok daha fazla temsil ediliyor" dedi.

2022 Edelman Güven Barometresi'ne göre, Çin vatandaşlarının 2021'de hükümetlerine olan güveni yüzde 91 oldu ve ankete katılan 28 ülke arasında ilk sırada yer aldı. Bu rakam, Harvard Kennedy Okulu anketinin bulgularıyla da tutarlı.

ÇAY SOHBETİ

Linhuan Kasabası sakinleri güne bir fincan çay ile başlar.

Geçen yüzyıllar boyunca, 20'den fazla çayevinin bulunduğu kasabada gelişen çay kültürü, çay içerken sohbet etme geleneğini oluşturdu ve bu da ilçe ve kasaba düzeyinde milletvekillerinin gelip her ay halkla sohbet ettiği çayevlerinde bir “UHK milletvekili atölyesinin” başlamasına neden oldu.

Kaynayan demliğin etrafına oturan Liu Jinhua ve birkaç köylü çaylarını yudumlayarak bu ay milletvekilleriyle gündeme getirilecek bir öneriyi tartışıyor: uygun bir umumi tuvaletin inşası…

Liu köylülere, "Umumi tuvaleti nereye inşa edeceğimiz konusunda farklı fikirlerimiz var, bu yüzden bugün tartışmak ve en iyi yeri bulmak için buradayız" dedi.

Son beş yılda, yol yapımından sulamaya, sokak ışıklandırmasından yaşlı ağaçların korunmasına kadar bu kasabayı ilgilendiren 300'ün üzerinde öneri milletvekilleri tarafından kabul edildi ve ele alındı.

Çayevlerinde arabuluculuk odaları da bulunuyor. Arabulucular sayesinde bir demlik çay eşliğinde bir dava önlenebiliyor.

Demokratik danışma ve yönetimin Linhuan kasabasındaki gibi tabana yayılması, Çin'de yaşayan yabancıların da yönetime iştirak etmesini sağlıyor.

Linhuan'dan arabayla yaklaşık yedi saat uzaklıktaki Shanghai'da 20 yıldan uzun bir süredir yaşayan bir Türk bankacı olan Noyan Rona, topluluğundaki eksiklikleri ele almak istiyor..

Rona’nın bugüne kadar çevre hijyeninden gıda güvenliğine, yol isimleri tercümesinden korkuluk montajına kadar birçok önerisi benimsendi. Hatta Rona’nın bir önerisi, bireysel gelir vergisi yasasının gözden geçirilerek düzeltilmesini sağladı.

Rona, öneride bulunmanın şikayet etmek ya da soru sormaktan farklı olduğuna inanıyor. Rona’ya göre öneride bulunmak olayları belirli bir perspektiften ve belirli bir zaman diliminde gözlemlemek ve çözümler sunmakla ilgili bir durum.

Çayevlerinde, ağaçların altında, avlularda ve konferans salonlarında "çevrimdışı görüş alışverişi"nden, 1 milyardan fazla Çinli internet kullanıcısının "çevrimiçi tartışmalarına" kadar, Çin halkı, bilgelikleri ve inovasyonları ile çeşitli ve etkili danışma araçlarını keşfetti.

Yetkililer, Ağustos 2020'de ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınması için önemli bir plan olan 14. Beş Yıllık Plan'ın (2021-2025) taslağının hazırlanması için kamuoyundan çevrimiçi fikir talep ettiğinde, 1 milyondan fazla yorum yağdı.

Çin ve Küreselleşme Merkezi'nde kıdemli bir araştırmacı olan Laurence J. Brahm, Batı'dakinden farklı olan Çin demokrasisinin bir konsensüs oluşturma sistemi olduğunu söyledi. "Sessiz ve birçok yönden Tai Chi gibi."

ETKİN KARAR VERME GÜZERGAHINDA "DOĞRUDAN TRENLER"

Çin'in doğusundaki Zhejiang Eyaleti’nde yer alan Yiwu şehrinde bir market çalışanı olan Luo Xiaoyou, gıda ambalajlarının üzerindeki son kullanma tarihlerinin daha belirgin bir şekilde işaretlenmesi konusundaki görüşünün gıda atığı karşıtı ulusal yasa üzerinde etkili olmasından gurur duyuyor.

Ekim 2020'de yeni mevzuatla ilgili öneriler istenmesi üzerine bir taban seminerine katılan Luo'nun görüşü kaydedildi ve doğrudan UHK Daimi Komitesinin Yasama İşleri Komisyonu’na gönderildi.

Bu, komisyon tarafından kurulan tabandan temas istasyonları sayesinde mümkün oldu. "Doğrudan trenler" olarak adlandırılan bu sistem, sıradan insanlar ile Çin'in en üst düzey yasama organı arasında doğrudan bir bağlantı görevi görerek ülkenin demokratik karar alma mekanizmasını gösteriyor.

2015'ten bu yana Çin'de, eyalet düzeyindeki bölgelerin üçte ikisinden fazlasında 20'den fazla bu tür istasyon kuruldu ve bu sayede her kesimden insanın ulusal mevzuata bilgelik katmasına olanak sağlandı.

Mevzuat zor ve zaman alıcı bir süreçtir. Örneğin, e-ticaret yasasının yürürlüğe girmesi toplam beş yıl sürmüş ve bu süre zarfında üç tur kamuoyu araştırması ve dört müzakere gerçekleştirilmiştir.

Nihai hükümler, tüketicilerin haklarına, özellikle de kişisel güvenliklerine daha fazla vurgu yapıyor ve e-ticaret operatörlerinin sorumluluklarını ve yükümlülüklerini uygun şekilde artırıyor.

Zor durumlarda, Çin'in demokratik merkeziyetçiliği uygulaması, etkili, bilimsel ve insan merkezli karar alınmasını garanti ediyor.

Çin'in Hubei Eyaleti 2020'nin başlarında Kovid-19 salgınıyla karşı karşıya kaldığında hükümet, yeni koronavirüsün yayılmasını engellemede önemli bir rol oynayan hafif semptomları olan hastaları tedavi etmek için geçici hastaneler inşa etme kararı aldı.

Bu durum, maskelerin kamusal alanda zorunlu olup olmayacağı konusunda bitmek bilmeyen tartışmaların çıktığı bazı ülkelerle tam bir tezat oluşturuyor.

Çin hükümeti tüm kararların uygulanmasına da büyük önem veriyor ve halkına hiçbir zaman boş vaatlerde bulunmadı.

Her yıl, "iki oturum" sırasında hükümet çalışma raporu UHK tarafından görüşülüp kabul edildikten sonra, Danıştay kısa süre içinde görevleri dağıtıyor, ilgili departmanları ve zaman sınırlarını belirliyor ve bunların uygulanmasını sıkı bir şekilde denetliyor.

DEMOKRASİYE DAMGASINI VURAN BÜYÜK HALK SALONU

Yerel Halk Kongreleri ve Yerel Halk Yönetimleri Organik Yasası’na ilişkin bir değişiklik taslağı, şu anda "iki oturumun" toplandığı Beijing şehir merkezindeki Büyük Halk Salonu’nda ulusal yasa koyucuların ve siyasi danışmanların masalarında bulunuyor.

Bütünsel süreçler içeren halk demokrasisinin, 1,4 milyar insanı etkileyen çok katmanlı ve çok yönlü demokrasinin gücünü göstermesini sağlamak için yerel yasama organlarının ve hükümetlerin örgütlenmesini ve işleyişini şart koşan yasaya dahil edilmesi bekleniyor.

UHK ve ÇHSDK Ulusal Komitesi'nin yıllık toplantılarında, Çinli liderlerin de aralarında olduğu binlerce ulusal yasa koyucu ve siyasi danışman, büyük ulusal kalkınma planları hakkında derinlemesine tartışmalara katılmak ve insanların geçimini ilgilendiren önemli sorunları değerlendirmek için biraraya geliyor.

Çin'in en yüksek devlet gücü olan bu platformda, Yeni Çin'in ilk Anayasası tanıtıldı, 2.000 yıllık tarım vergisine son verildiği ilan edildi, ülkenin "insan haklarının maksimum korunmasına" adanmış ilk Medeni Kanunu kabul edildi ve yurtiçi ve yurtdışındaki tüm yatırımcıların katılabileceği ve rekabet edebileceği bir eşit oyun alanı yaratmayı amaçlayan yabancı yatırım yasası kabul edildi.

UHK milletvekilleri devlet iktidarını kullanıyor ve Çin Komünist Partisi (ÇKP) liderliği, ülkenin efendisi statüsündeki halk ve hukuka dayalı yönetimin entegrasyonunu vurgulayarak ve yasal prosedürler ile Parti'nin önerilerini ve halkın iradesini devletin iradesine ve toplu eyleme dönüştürüyor.

Çin'de işleyen demokratik sistem, geniş ülkenin yıllar içinde hızlı ekonomik kalkınmasını ve uzun vadeli sosyal istikrar elde etmesini sağladı.

Bugün Çin, dünyanın en büyük sosyal güvenlik sistemine sahip, mutlak yoksulluğu başarıyla ortadan kaldırmış, yolsuzlukla mücadelede ezici bir zafer elde etmiş ve tüm cephelerde ulusal güvenliği artırmıştır. GSYİH'si 100 trilyon yuanı (15,83 trilyon ABD doları) aşan ülkede kişi başına düşen GSYİH de 10.000 yuanı aştı.

Güney Afrikalı bir sinolog olan Paul Tembe, Çin'in bütünsel süreçler içeren halk demokrasisinin ortak çıkarlara hizmet ettiğini ve iyi yönetişim ile bağlantılı olduğunu belirtti.

Zengin çeşitliliğe sahip bir dünyada, demokrasi birçok biçimde var olur. Bütünsel süreçler içeren halk demokrasisi, insanlığın siyasi ilerlemesi için yeni bir seçenek sunuyor.

Sichuan'ın Ya'an Şehrindeki bir köy olan Yuangen'in UHK milletvekili Mao Zhenfang, bu yılki UHK oturumunda, Li Chaolan gibi yaşlı kırsal kesim sakinleriyle yapılan kapsamlı istişareye dayanarak, kırsal yaşlılık hizmetlerini iyileştirme konusunda bir öneri getirdi.

Mao, "Demokrasi, her sesi duyurmak için araçlar yaratmakla ilgilidir" dedi.

106 yaşındaki Li Chaolan, Çin'in güneybatısındaki Sichuan Eyaleti’nde yer alan Ya'an kentinin Tianquan İlçesine bağlı Xinhua kasabasında oy kullanıyor, 15 Ekim 2021. (Fotoğraf: Xinhua)

Çin'in doğusundaki Anhui Eyaleti’nde yer alan Linhuan kasabasındaki bir çayevinde kasaba sakinleri çay keyfi yapıyor, 1 Aralık 2021. (Fotoğraf: Zhou Mu/Xinhua)

Çin'in doğusundaki Shanghay'ın Hongqiao bölgesinde Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi'nin Yasama İşleri Komisyonu tarafından kurulan bir taban iletişim istasyonunda düzenlenen bir toplantı, 26 Kasım 2021. (Fotoğraf: Liu Ying/Xinhua)

Suixi İlçesi Halk Kongresi Milletvekili He Weijun (ortada), Çin'in doğusundaki Anhui Eyaleti’nde yer alan Linhuan kasabasındaki bir çayevinin içindeki bir milletvekili atölyesinde seçmenlerle konuşuyor, 1 Aralık 2021. (Fotoğraf: Zhou Mu/Xinhua)