'Güçlü ve birleşik bir Avrasya artık hayal değil...'

Kökleri, Sovyetler Birliği'nin 1990'lardaki çöküşüyle ortaya çıkan Bağımsız Devletler Topluluğu'nun kuruluşuna uzansa Rusya, Kazakistan ve Beyaz Rusya'nın girişimleriyle bölgede refahı ve üye devletler arasında ekonomik işbirliğini artırmak amacıyla 2011 yılında kuruldu. Kısa bir süre sonra Ermenistan ve Kırgızistan da üye oldu. Bugün bu beş ülkenin yanı sıra Küba, Moldova ve Özbekistan'ın gözlemci statüsünde olduğu Avrasya Ekonomik Birliği, 184 milyon kişilik bir entegre pazara ve 1,9 trilyon doların üzerinde gayri safi hasılaya sahip.

Teorik olarak, eski Sovyet bölgesinde ekonomik entegrasyonu teşvik eden Avrasya Ekonomik Birliği (AEB), Avrupa Birliği'ni (AB) andıran bir ortak pazar yaratmayı hedefliyor. Bunu da ekonomi politikalarını koordine ederek, tarife dışı ticaret engellerini kaldırarak, düzenlemeleri daha uyumlu hale getirerek ve beş üye devletin ekonomilerini modernize ederek başarmayı planlıyor. Moskova merkezli Avrasya Ekonomi Komisyonu ve Minsk'te bulunan Avrasya Ekonomik Birliği Mahkemesi, birliğin işleyişini sağlayan "öne çıkan kurumlar" arasında yer alıyor.

Avrasya Ekonomik Birliği Genel Merkezi, Moskova

ENTEGRASYONDA YENİ DALGA

Aralık ayı İstanbul'da önemli etkinliklere sahne oldu. Bunlar arasında en önemlilerinden biri de şüphesiz İstanbul Ekonomi Zirvesi'ydi. Avrasya Ekonomi Komisyonu Genel Sekreter Yardımcısı Gohar Barseghyan zirvede kendisine ayrılan bölümde önemli bilgiler paylaştı.

AEB'nin gelişme ve kalkınma mücadelesi, katı yaptırımlara rağmen kararlılıkla devam ediyor. 

2020'den bu yana Avrasya Ekonomik Komisyonu Entegrasyon Geliştirme Departmanı Direktörlüğü görevini yürüten Barseghyan, konuşmasında esas olarak, ekonomik entegrasyonun modern jeo-ekonomik durumda oynadığı rolün yanı sıra ekonomik istikrara ve küresel düzeyde sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılmasındaki katkısına odaklandı.

Ekonomik entegrasyonun etki ve faydalarının kriz dönemlerinde daha görünür olduğunu belirten Barseghyan, entegrasyon faaliyetlerinin yeni dalgalarına örnek olarak, Şanghay İşbirliği Örgütü'nün genişleme faaliyetleri ve BRICS gibi hükümetler arası formatlara atıf yaptı. Bu bağlamda, AEB'nin faaliyetleri şüphesiz bir istisna değildi.

AEB ve BRICS, evrensel bir ödeme sistemi üzerinde çalışıyor

TİCARET HACMİNİ İKİ KATINA ÇIKARDI

2008'deki küresel ekonomik kriz, bağımsızlığını yeni kazanan bazı eski Sovyet devletlerinin ekonomik çalkantılara bir yanıt olarak bölgesel entegrasyonu seçmelerine neden olmuştu. Sonuç olarak Belarus, Kazakistan ve Rusya kendi aralarında bir Gümrük Birliği kurmuş ve söz konusu ülkeler arasında gümrük kontrolünün kaldırılması, 2013 yılına kadar ticaret hacminin iki katına çıkmasını sağlamıştı.

Barseghyan'a göre, Avrasya Ekomomik Birliği (AEB) üye devletlerinin, entegrasyon süreçlerini daha da derinleştirmeye yönelik ortak çabalarının merkezinde aşağıdaki faktörler önemli rol oynamıştı:

İş çevrelerinin yanı sıra sıradan vatandaşların da iş yapmak için elverişli koşullar yaratma ihtiyacı. AEB liderlerinin entegrasyon süreçlerini kararlı bir şekilde desteklemeleri ve bu bağlamda, bir dizi yetkinin, ulusal hükümetlerden uluslarüstü bir düzenleyici kuruma devredilmesi. Bunların yanı sıra Avrasya ekonomik entegrasyonunun, birliğe üye olan tüm devletlerin, ekonomik potansiyellerine bakılmaksızın eşit katılımı garanti etmesi.

Böylece 2015 yılına gelindiğinde AEB üye devletleri, ekonomik birlik şeklinde niteliksel olarak yeni bir işbirliği formatı oluşturmayı başardı.

İstanbul Ekonomi Forumu

KRİZ DÖNEMİNDE COVİD'LE MÜCADELE

AEB'nin, 2020 yılında Covid-19 salgınının dayattığı küresel ekonomik çalkantıyı başarıyla atlattığını ifade eden Barseghyan'a göre, AEB bu zor koşullarda ekonomiyi güçlendirme ve istikrara kavuşturma yeteneğini kanıtladı. Bunun itici gücü ise Nisan 2020'de AEB üye devletleri tarafından kabul edilen, salgının yarattığı duruma ilişkin Ortak Bildiri oldu. Barseghyan, bu durumu şöyle ifade etti:

"Birlik organlarının yanı sıra AEB üye devletleri de çabalarını hızla birleştirerek pandeminin olumsuz sonuçlarını sınırlandırmak için koordineli ve etkili tedbirler aldılar. Örneğin, gümrük alanında özel adımlar attık. Birlik ülkeleri, ithal ettikleri bazı mallarda ithalat gümrük vergisinden muaf tutuldu. Bu yolla AEB pazarı, vatandaşlar için büyük ölçüde gerekli olan ilaç ve tıbbi cihazlarla dolduruldu. Avrasya Ekonomik Komisyonu, tüm bürokratik formaliteleri en aza indirdi ve düzenleyici konulara ilişkin kararlar mümkün olan en kısa sürede alındı..."

YAPTIRIMLARA YÖNELİK TEDBİRLER

Barseghyan'a göre, AEB ülkeleri bugün benzeri görülmemiş bir yaptırım baskısı ve buna eşlik eden siyasi tırmanış nedeniyle yeni bir ekonomik krizle karşı karşıya, fakat bölgesel entegrasyon, birçok zorlukla başa çıkmalarına yardımcı oluyor.

Barseghyan, verilen mücadeleyi şu sözlerle ayrıntılandırıyor: "AEB olarak bizler de beş üye devletin yanı sıra Avrasya Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrasya Kalkınma Bankası yetkililerini bir araya getiren bir Üst Düzey Çalışma Grubu oluşturduk. Grup; gümrükler, gümrük tarifesi, tarife dışı düzenlemeler, koruyucu tedbirler; iç pazar ve işbirliği; finans ve döviz piyasaları; üçüncü ülkelerle uluslararası ekonomik işbirliği ve entegrasyon birlikleri ve çok daha fazla alanda çeşitli tedbirler öneriyor. Bu tür kriz karşıtı mekanizmaların uygulanması sadece mevcut sorunların çözülmesine değil, aynı zamanda AEB'nin gelişimine yönelik görevlerin uygulanmasını da garanti altına alıyor..."

İstanbul Ekonomi Forumu

Söz konusu önlemlerin, birliğin 2025 yılına kadarki stratejisinin yansıtılacağı AEB Strateji belgesinde de yer alacağını belirten Barseghyan'a göre belge, yüksek teknolojili ve yenilikçi bir Avrasya alanının geliştirilmesini amaçlayan önlem ve mekanizmaların bir listesini içeriyor. Öte yandan söz konusu strateji, sadece birliğin mevcut entegrasyon gündemini kapsamakla kalmıyor, aynı zamanda eğitim ve bilim, sağlık, turizm ve spor gibi yeni ekonomik işbirliği alanlarına da değiniyor. Genel olarak, kilit alanlarda entegrasyonun geliştirilmesine yönelik daha etkin bir yaklaşım öneriyor.

YABANCI ORTAKLARLA İŞBİRLİĞİ

Avrasya Ekonomi Komisyonu Genel Sekreter Yardımcısı Gohar Barseghyan'ın konuşmasında değindiği bir başka husus da yabancı ortaklarla yürütülen aktif işbirliği faaliyetleri oldu. Barseghyan, bu çerçevede, AEB'nin ülkelerarası entegrasyon faaliyetlerine ilişkin aşağıdaki verileri paylaştı:

20 ülke ile çeşitli ticari anlaşmalar ve memorandumlar düzenlendi. Burada, AEB'ye devredilen yetkilerin listesi son derece geniştir ve entegrasyon geliştikçe sürekli büyümektedir. ASEAN, Bağımsız Devletler Topluluğu, Şanghay İşbirliği Örgütü, Afrika Birliği, Pasifik İttifakı, MERCOSUR ve Andean Topluluğu gibi önemli bölgesel entegrasyon blokları ile ortak entegrasyon geliştirme ve stratejik planlama faaliyetleri gerçekleştirildi. 40'tan fazla uluslararası kuruluş, söz konusu uygulamaları inceleyerek uygulamaya katıldı.

BÜYÜK AVRASYA ORTAKLIĞI

Barseghyan'ın "Büyük Avrasya Ortaklığı" şeklinde adlandırdığı bu toplam, gelişmiş ekonomik kalkınma için bölgesel stratejileri kapsıyor. Bu konseptin uygulanması, çeşitli sektörlerde ikili ve çok taraflı anlaşmalar sistemine dayanıyor. Barseghyan'a göre, geniş bir uluslararası temas ağına sahip olan AEB, bu konseptin hayata geçirilmesinde önemli bir rol oynayabilir.

Barseghyan, bu durumu şu sözlerle özetliyor:

"Güçlü ve birleşik bir Avrasya artık hayal değil, bilakis gerçektir. Bu noktada başarı, karşılıklı çıkar ve güven temelinde işbirliğine açık olan AEB üye devletleri ve vatandaşlarının ortak çabalarına bağlıdır..."