Gazi, Erzurum ve Kars depreminde

13 Eylül 1924 günü Erzurum ve çevresinde büyük bir yer sarsıntısı olmuş, acı haber Trabzon’da Gazi’ye ulaştırılmıştı. Erzurum ve köylerinde pek çok can kaybı olduğu, birçok köy kasabaların yıkıldığı söyleniyordu. Gazi, Erzurum Valisi’ne bir telgraf göndererek bilgi istedi. Gelen cevap, haberleri doğruluyordu. Gazi, bir geçmiş olsun telgrafıyla Erzurum’a geleceğini bildirdi. Hamidiye Kruvazörüyle, Samsun’a doğru yola çıktı.

Gazi ve Latife Hanım, 24 Eylül günü, sabah saatlerinde Samsun’dan Erzurum’a doğru yola çıkarlar.

30 Eylül 1924 saat 17.00’ye doğru, Gazi, Erzurum’a varmıştır. Heyet, valiliği ziyaret eder. O akşam, Erzurum Belediyesi Erkek Öğretmen Okulu’nda, Gazi ve Eşi şerefine yemek verilmiştir. 

Gazi, 1 Ekim günü Erzurum Valiliği’ne gelerek ve Vali Zühtü (Durukan) Bey başkanlığında kurulan “Deprem Felaketzedelerine Yardım Komisyonu’nun çalışmalarını incelemiştir. Komisyona ilk yardımı 20 bin lirayla İstanbul Belediyesi yapmıştır. Birçok illerden yardım gelmiştir. Gazi ve Latife Hanım, o gün kendi ceplerinden onar bin, milletvekilleri üçer bin, yaver ve diğer görevliler ise yüz, iki yüz lira bağışta bulunmuşlardır.

6 Ekim 1924 Salı sabahı ise Gazi ve konuklar, trenle Kars’a hareket etmişlerdir. Yol boyunca, istasyonlarda halk, bayraklarla karşılıyor ve sevinç gösterileriyle uğurluyordu. Öğleye doğru Kars İstasyonu’na gelmişti. 

Gazi, Türk Ocağı’nda kısa bir süre sonra dinlendikten sonra Hükümet Binası’na geldi. Burada Ardahan ve Kağızman’dan gelen heyetle görüştü. Halk okul ve yol istiyordu. Belediye’ye geldi. Kars’ın ihtiyaçları, yapılan işler konusunda ilgililerden bilgi aldı. Bir süre önce meydana gelen deprem, Kars ve çevresinde geniş zararlar yapmıştı. Gazi, devlet yardımının en kısa zamanda Kars’a ulaşacağını, bundan emin olmalarını söyledi. Deprem bölgelerini gezdi.

Gazi, eşiyle beraber yaptığı Karadeniz gezisinde, yapılan devrimlerin uygulamasını yerinde izlerken keyif almıştır. Ancak, 13 Eylül 1924 tarihinde aldığı elim deprem faciası üzerine, deprem bölgesine derhal gitme kararı alır. O devirde uçak yoktur, Samsun’a kadar, Hamidiye Kruvazörüyle seyahat eder, Samsun’dan Erzurum’a kadar arabayla  ve sonra da deprem bölgesi Kars’a kadar 24 günde ulaşır.

Cumhuriyet yeni ilan edilmiş, Anadolu’da kısmen tren hattı var, Samsun’dan Kars’a arabayla seyahat eden Cumhurbaşkanı, 1938 yılına kadar, Anadolu’da döşenen demir ağlarla dolaşmıştır.

Arıyoruz, anıyoruz, izindeyiz.

12 Şubat 2023

Ahmet Gürel

ADD GYK Üyesi