Cumhuriyetin ilanı ve kazanımları-2

28 Ekim 1923 gecesi, Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın talimatıyla açılan, Hakkari Milletvekili Mazhar Müfit (Kansu) Bey’in defterinden Cumhuriyet'in ilanının öyküsünü izleyelim: 

“Bir gece evvel beraberdik. Mustafa Necati Bey, Vasıf (Çınar) Bey, Yunus Nadi (Abalıoğlu) Bey, Mahmut Esat (Bozkurt) Bey ve sair arkadaşlar vardı.

Mustafa Kemal Paşa gülerek; ‘Ey, çocuklar, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz’ dedi.

Ve bana döndü:

‘Erzurum’dan beri ağzından çıkarmadığın; “Cumhuriyet”in işte zamanı geldi. Yarın istediğin kadar Cumhuriyet diye açıkça artık bahsedebilirsin’ dedi. Tabidir ki hepimiz son derece memnun olduk. Mustafa Kemal Paşa, konuşmasına şöyle devam etti; 

‘Bu Mazhar Müfit yok mu? Kendisine Erzurum’da örtünme kalkacak, şapka giyilecek, Latin harfleri kabul edilecek, dediğim ve bunları not etmesini söylediğim zaman defterini koltuğunun altına almış ve bana hayal peşinde koştuğumu söylemişti, demekle kalmadı.’” 

“Bir gün önemli bir ders de bana verdi. Şapka devrimini açıklamış olarak Kastamonu’dan dönüyordu. Ankara’ya döndüğü anda otomobille eski Meclis binası önünden geçiyor, ben de kapı önünde bulunuyordum. Manzarayı görünce gözlerime inanmadım. Kendisinin ve yanında oturan ve kendisini karşılamaya gelenler arasında bulunan Diyanet İşleri Başkanı’na da şapkayı giydirmişti. Ben hayretle bu manzarayı seyrederken, otomobilini durdurttu. Beni yanına çağırdı ve birden:

“Azizim Mazhar Müfit Bey, kaçıncı maddedeyiz? Notlarına bakıyor musun?” dedi.

30 EKİM 1923

Ahmet Gürel

Atatürk Araştırmacısı