Ulaşımda değişen paradigmalar ve değişmeyen hırslar: Bir taksi lütfen, lüks olsun!

Nükhet Akıncı Gökaltay

Beyaz yakalıların sınıf atlama hırslarını; dayanılmaz statü ihtiyaçlarını fark eden girişimciler Travis ve Garret'in bu psikolojik tespitli teknolojik uygulamalarından çok etkilenmiştim. Üst sınıfa ait etiket ihtiyacına yönelik bu buluş, cep telefonu aracılığıyla dahice hayata geçmişti. Uber limuzinlerinin ilk etkisi, “çok önemli kişiyim (VIP)” imajı vermesi idi. 

Hikâye Paris'te başladı...

Travis Kalanick, ilk teknoloji şirketini 19 milyon dolara satmıştı. Garret Camp ise önceki "startup" şirketinin E-Bay'a satışından 75 milyon dolar elde etmişti. İki genç teknoloji girişimcisinin, Fransa’da LaWeb teknoloji konferansından çıktıkları bir gece, taksi beklerken aralarında geçen sohbette bu dahice fikir doğmuştu: "Keşke telefonumuzdan bir taksi yolculuğu sipariş edebilseydik".

Camp konuşulanları uygulamakta kararlıydı. San Francisco'da mobil uygulama prototipi üstünde çalışmalarını geliştirdi ve Kalanick'i UberCab'in Baş Proje Geliştiricisi olarak katılmaya ikna etti.

UberCab, statü gösterme merakındakilere, şoförlerinin beklediği hangar büyüklüğündeki siyah arabaları sözde güç ve zenginliklerini vurgulama ihtiyaçlarını gidermenin bir yolunu daha vermişti.

Her zamanki gibi sermayedarların boyundan büyük hırsları doymayacaktı! Küresel sömürü için seçilen ülkelerde gariban taksi şoförlerine limuzin benzerleri lüks minivanlar aldırılırken,teşvikler öne sürülecekti. Daha sonra ücretleri düşürülen şoförler, CEO ile olan tartışmalarının videosunu yayınladı. Uber'in kadın yazılımcısı, yaşadıklarını ve şirketin cinsiyetçi kültürünü "blog" hesabında paylaştı. Uber'in kurum kültürünün son derece ırkçı, cinsiyetçi ve saldırgan olduğu iddia edilen yazılar üzerine, şirketin yatırımcı ortakları bir iç soruşturma çağrısında bulundu. Soruşturma, kültür ve çalışma ortamını iyileştirmeyi amaçlayan 47 maddelik önerileriyle ve Uber'e göre, 20 çalışanlarından daha fazlasının işten çıkarılmasıyla sonuçlandı. Ölüm ile biten sürücüsüz UberCab deneyimi de büyük kan kaybına sebep oldu.

Kalanick'in yerine Expedia'nın CEO'su Dara Khosrowshahi geldi. Nisan 2017'de Uber'in finansman bilgilerinde net düzeltilmiş zararlar, 2,8 milyar dolardı. Güçlü bir ülke olan Çin, Uber’e pabucunu ters giydirdi. Nasıl mı? Kendi karşılama taksi şirketi Didi Dache'e desteğini çekmedi. Ülkesinin sermayedarları ve Soft Bank hisseleriyle Didi Dache’ı destekledi. UBERCar, Çin karşısında duraklamak zorunda kaldı. 

Çin ülkesindeki şirketi korumakta direndi ve kazandı. Apple da Çin'de Uber ile değil Didi Dache ile işbirliği yaptı. Uber, 2020'de merakla beklenen sürücüsüz otomobil bölümünü de sattı. Apple Watch kullanıcıları, yolculuk yapan şirket desteğini kaldırdıktan sonra artık cihazlarında Uber'i kullanamıyor. Değişimin nedenine gelince, Uber henüz bir neden sunmadı. 

Artık, CEO’su Dara Khosrowshahi olan Uber’in durumu, sermaye grafiğindeki inişin, yukarı yöne doğrulduğunun işaretlerini veriyor. 

UberCab analizinde; limuzin, SUV gibi devasa siyah metal tankların, doğaya zararı, şehir trafiğindeki taksi şoförleri arasında yarattığı haksız rekabet ile kısıtlı imkanları olan taksi sürücülerini silip yok etmesi sonucunu kim düşünüyor?

Sermaye - UberCab ekseninde dünya devletleri ve yerel sermayelerinin sınanışının, yerel sermayeli bankaların kritik önemli oluşu yüzünden; her anlamda zayıflayan ülkelerde, yerel bankaların yabancı sermayelere yem edilişinin alt metnini de okumuş oluyoruz.