İnsanlığı yaşama bağlayan köprüler

Her şeyin yenisi istiyoruz. Evin, arabanın, telefonun, giysinin, sevgilinin ve nicesinin yenisi bir tık uzağımızda gibi sunuluyor. Dijital dünya birçok yeni bilgi vaat ediyor. Evet bazı şeyler görece yeni olabilir. Öte yandan eskilerin kadim bilgisini gündelik yaşamımızda deneyimlemeyi de daha fazla insan seçenekleri arasına sokmalı.

ABD’de iklim krizine karşı mücadelede yerel toplulukların kılavuzluğuna daha sık rastlanıyor, Japonya seksenlerden beri teknolojik gelişmelerin yarattığı stresin azalması adına orman banyosuna başvuruyor, Türkiye’de birçok insan Anadolu’nun kadim bilgisine temas etme arzusunda.

Hindistan’ın Meghalaya Eyaleti’nde ise büyüklerden gelen kadim bilgilerin bir bölümü yaşayan kök köprülere dönüşüyor. Meghalaya doğası gereği dik yamaçlar, sık ormanlar, büyük nehirlerle, şelalerle bezenen bir bölge. Durum böyle olunca da yerel halkın yaşamsal gereksinimlerini sürdürmesi için yapılan yolculuklarda köprüler olmalı. “Köprüye hepimize lazım” diyebilirsiniz.

Yakaları birbirine bağlamak, -sosyo-kültürel ve ekonomik alışverişi sürdürmek adına köprüler dünyanın her yerinde. Bir bölümü bol ışıklı gece silüetleri oluşturuyor. Şehir ışıklarına düşkünlüğümüzün nedeni üzerine de ayrıca düşünmek lazım elbet! Geçtiğimiz yıl mayıs ayında NASA’nın İstanbul paylaşımı sosyal medyada gündem olmuştu.

“Hey İstanbul, parlıyorsun!” cümlesinin eşlik ettiği parıltılı ışıklar bir yandan büyülü bir yandan da bu ışıklar için kentin doğasının nasıl katledildiğinin de göstergesi gibi düşünmüştüm. Bazen devasa kent İstanbul’a bakıyorum da “betondan dolayı bırakın doğayı insana bile yer kalmamış” diyorum. İnsan bazı bazı kendi eliyle ne derece yıkıcı olabiliyor.

UNESCO LİSTESİNDE

Meghalaya’ya dönecek olursam, burada adeta masalları hatırlatan ve basitçe aktaracak olursam yaşayan ağaçların köklerinden yapılan köprülerı bulabilirsiniz. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne giren yaşayan köprülerin özgün ismi Jingkieng Jri ve varlığını yerel halk Khasi söylencesinden alıyor. Yaratılış mitlerine göre ulu yaratıcı, insan ırkını 16 göksel aileye dağıtmış.

Bunların dokuzu cennette -yukarıda-, yedisi yeryüzünde yaşamaya başlamış. Birbirleri ile iletişimlerini göksel bir köprü ile sağlayan insanlar, büyük bir yanlış yapıp bir ağacı kesmişler ve böylece merdiveni de yok etmişler. Böylece yeryüzündekilerin cennete erişimleri kesilmiş. Bu söylence ağaçların ne derece kutsal ve yaşamın taşıyıcısı olduklarını vurguluyor. Tüm insanlık için önemli bana kalırsa.

Örneğin, gereksinimimiz olmayan bir kanal için ağaç dostlarımızı kesmemeliyiz. Günümüzde Khasi toplulukları tarafından yapılan kayıt altında yüzün üzerinde yaşayan kök köprü var. Haliyle yaşayan bir köprü olunca ilk yıllarda biraz daha güçsüz olan yapılar 15-20 kişi taşıyabiliyor, yıllar geçtikçe ve doğa bereketini paylaştıkça büyüyen köprüler 50 kişiye kadar taşıma kapasitesine sahip.

ESKİ BİR KÜLTÜRÜN İZİ

UNESCO’nun sitesinde yer alan bir açıklama ise doğa ve insan ortak yapımı bu köprülerin elverişli yapısını ortaya koyuyor.

“Yerli Khasi kabile toplulukları tarafından yetiştirilen bu yapısal ekosistemler, yüzyıllar boyunca aşırı iklim koşullarında performans gösterdi ve insan ile doğa arasında derin bir uyumu kapsıyor. Temel bilgi-beceri nesiller boyunca gelişti ve ender bulunan değeri ile uygunluğunu teyit ederek bugün uygulanmaya devam ediyor. Dünyanın en yağışlı bölgesinde ve yakınında 75'ten fazla uzak köyde bağlantı ve afet direncini kolaylaştıran yaşayan kök köprüler, ortak iş birliği ve karşılıklılığın yaşamın temel yapı taşları olduğu eski bir kültürün olağanüstü yaratıcılığını ve direncini doğrular.”