Durdurulamayan paylaşım: Sharenting

Uzay doğduğunda onun adına gizli bir sosyal medya hesabı açtık ve yalnızca yakın arkadaş ve akrabalarımızın takip isteğini kabul ettik. Böylece hem Uzay’ın anıları silinip gitmeyecekti hem de onu sık göremeyen uzaktaki akrabalarımız için ara ara güncelleme paylaşmış olacaktık. Eşim de ben de iyi birer arşivci olamadığımız için Uzay’ın fotoğraflarının ve videolarının kaybolup gitmesini engellemek istedik. Hele Uzay doğduktan sonra iyice karışan kendi belleğim gibi telefon ve bilgisayar belleklerim de isimsiz ve bazen boş dosyalar, ilişkilendirilmemiş fotoğraflar ve belgelerle doluyken...

Gayet masum bir niyetle başladığımız bu yolculuk sık sık gördüğümüz “Çocuklarınızı sosyal medyada paylaşmayın” uyarılarıyla tedirginlik verici olmaya başladı. Hatta yapay zekâ kullanılarak çocuklarımızın görselleriyle yapılabilecekler üzerinden çok korkunç senaryolar yazanlar bile var. Uzay’ın hesabı gizli olduğu için tek tehlike hesabının hack’lenmesi. Ama kim niye 50 takipçili hesabı hack’lesin ki? Aslında sorun sırf Uzay’ın gizli olan hesabında yaptığımız paylaşımlar değil.

Ben de ara ara Uzay’ın görsellerini kendi sosyal medya hesabımdan paylaşıyorum, hem de onun henüz bu konuda bir karar verme şansı olmadığı için bunun ne kadar yanlış olduğunu bilmeme karşın. Üstelik “Oynadığım diziler 40 yıl düşünsem aklıma gelmeyecek ülkelere ihraç edilen az ünlü bir eski dizi oyuncusu” olduğum için takipçi sayım da çok az değil. Hem de dünyanın farklı bölgelerinden.

İyi ama neden yapıyorum bunu? Neden ne kadar yanlış olduğunu bilsem de Uzay’ın videolarını aralarında tanımadığım bir güruhun olduğu insanlara sunuyorum? Bu konuda da yalnız değilim. Öyle ki bu engelleyemediğim eylemin literatürde bir ismi var: “Sharing” (paylaşmak) ve “parenting”(ebeveynlik) kelimelerinden türeyen “sharenting”... Henüz 2010’lardan beri kullanılmakta olan taze bir terim olsa da günlük yaşamda örnekleri sık sık karşımıza çıkıyor. Terim, ebeveynlerin her ikisini de kastetse de çocuklarının fotoğraflarını annelerin babalardan çok daha fazla paylaştığı görülmüş. Bizdeki cinsiyetçi “sosyal medya annesi” kavramının aslında literatürde bir altyapısı varmış yani.

NEDEN YAPIYORUZ?

Ebeveynlerin çocuklarının fotoğraflarını sosyal medyada paylaşmalarının nedenleri kabaca şöyle sıralanabilir:

1 - Anıları saklamak.

2 - Dijital kibir ve narsistlik.

3 - Sosyal destek gereksinimi.

4 - Aile ve arkadaşlarla iletişimde kalmak.

5 - Ebeveynlik becerilerini geliştirmek ve bilgi alışverişinde bulunmak.

6 – Sosyal onay almak.

7 - Annelik doğrulatmak.

PARA KAZANMA ARACI

Bunların her biri üzerine derin derin konuşma gereksinimi olan maddeler. Ayrıca sharenting’i bir para kazanma yolu olarak görenler de var. Influencer’lar çocuklarını sosyal medyada paylaşarak marka ortaklıklarından önemli kazançlar elde edebiliyorlar.

Peki ben neden Uzay’ı paylaşmaktan korkmuyorum? Genellikle paylaşmak için Uzay’ın sokaktaki, toplum içindeki hallerini seçiyorum, böylelikle mahremine pek de girmemiş oluyorum. Tuvalet eğitimi, öfke nöbetleri, çıplak veya yarı giyinik görüntüler gibi aşırı özel ya da gelecekte çocuğumu utandırabilecek görselleri asla paylaşmıyorum.

Bir de ara ara önüme düşen tüm o korkunç haberlere karşın insanlığa çok inanıyorum galiba. Saf saf “Herkes iyidir, kimse kimseye bilerek zarar veremez” inancı geziyor içimde. Yani aslında korkmam gerektiği kadar korkmuyorum bu konudan.

GÜVENLİ PAYLAŞIM YOLLARI

Siz de benim gibi çocuğunuzun fotoğraflarını paylaşmaya engel olamıyorsanız en azından sosyal medyada paylaşımı daha güvenli hale getirmenin yolları var.

Gizli profil ve yakın arkadaş listesi: Öncelikle hesabı gizli yapmak en iyi çözüm. O da olmuyorsa “yakın arkadaş” listesi oluşturmak ve gönderileri sırf onlarla paylaşmak gerek. Bu benim de acilen uygulamam gereken bir yöntem.

Konum paylaşmayın: Çocuğunuzu paylaşırken konum paylaşmamak da önemli, böylelikle en azından nerede olduğu bilinemez.

EBEVEYNLİK HATALARI

Görüş ifade edebilecek yaşa gelen çocuklarla konuşmak da çözüm olarak sunuluyor ama buna katılmıyorum. Frontal lobu gelişmekte olan çocuğun sosyal medyanın etkileri gibi karmaşık bir konuyu anlaması pek mümkün gelmiyor. Yetişkin olarak bile doğru düzgün idrak edemiyoruz ki… Annelerimiz babalarımız genelde yaptıkları yanlışları, doğrusunu bilmedikleri için yapmışlar ama biz internet ebeveynleri bütün o bilgi kirliliğine karşın biraz araştırarak hemen her şeyin doğrusunu öğrenme şansına sahibiz. Yine de çoğumuz hatamızı bile bile bazı hareketleri uyguluyoruz, çocuklarımızı sosyal medyada paylaşmak gibi. Merak ediyorum ebeveynlik hatalarını bilmeden yapmak mı daha kötü bilerek mi?

KAYNAKÇA

Bas¸temur, S¸. & Kurs¸uncu, M. A., 2022). “Sharenting: Why Parents Share Their Children’ Photos on Social Media?” ODU¨SOBI·AD 12 (3), 2911-2928