Dijital mirasçınız kim olacak?

Dijital miras batı toplumlarında 2000’lerin başından bu yana tartışılan bir konu. Apple, yaptığı son iOS güncellemesiyle çok konuşulacak dijital miras özelliğini getirdi. Böylece kullanıcılar, vefat etmeleri durumunda iCloud hesaplarına ve kişisel bilgilerine erişebilmeleri için 'varis' atayabilecek. Dijital mirasa ilişkin bir düzenleme getirilmesi gerektiğini savunan bilişim hukuku ve aynı zamanda Apple Türkiye avukatı olan Görkem Gökçe ile dijital miras, dijital malvarlığı ve dijital vasiyet üzerine keyifli ve ufuk açıcı bir söyleşi gerçekleştirdik.

- Görkem Bey, dijital mal varlığı kavramına neler girer? Dijital hesaplar mal varlığı mıdır? Bu konuyu biraz açabilir misiniz?

Hızla dijitalleşen dünyada kişilerin sanal edinimlerinin kapsamı gün geçtikçe çeşitleniyor. Yazılımlar, servis sağlayıcıları ile kurulan sözleşmeler, e-posta veya sosyal medya hesaplarımızdaki üyelikler, hesaplarımızda paylaştığımız veya sakladığımız her türlü fotoğraf, video, yazışma, dinlediğimiz podcastler veya izlediğimiz, beğendiğimiz videolar, sahip olduğumuz kuponlar bu kapsamda dijital malvarlıklarımıza örnek verilebilir. Dijital malvarlığı henüz mevzuatta tanımlanmasa da doktrin ve içtihatta “dijital ortamda biriktirdiğimiz veriler” olarak değerlendirildiğini görüyoruz.

- Dijital mal varlığı mirasçılara intikal eder mi?

Dijital malvarlığının bir boyutu da elbette ölüm halinde dijital malvarlığının akıbeti. Doktrinde dijital malvarlığının mirasçıya intikal etmesini ifade etmek üzere kullanılan “dijital miras” kavramı son zamanlarda başta Almanya olmak üzere Avrupa ve ABD’de tartışma konusu haline geldi. Temel tartışma dijital malvarlığının mirasçıya intikal edip etmeyeceği noktasında toplanıyor. Türk hukukunda miras bırakanın malvarlığının kül halinde mirasçıya intikal edeceği düzenlenmiş durumda fakat bu malvarlığının içeriği yoruma açık bırakılmış. Genel kabul burada kişiler hukuku ve aile hukukundan kaynaklı hakların mirasçıya intikal etmeyeceği yönünde. Bu genel kabul doğrultusunda dijital malvarlığının niteliğine göre bir ayrım yapılarak, gelir elde edilen dijital malvarlığının intikal edeceği ifade ediliyor. Gelir getirmeyen dijital malvarlıklarının intikali sorusuna ise hukuk dünyasındaki birçok kesimin farklı cevaplar verdiğini görüyoruz. Bir görüş, bu şekilde ticari niteliği olmayan dijital malvarlıklarının bile özellikle mektup veya günlük gibi değerlendirilerek bilhassa sosyal medya hesapları özelinde mirasçıya intikal etmesi gerektiğini ifade ediyor. Aksi görüştekiler ise özel bir düzenleme getirilmediği sürece eşya niteliğinde olmayan ve sosyal medya platformlarıyla miras bırakan arasında akdedilen özel düzenlemeler uyarınca kullanılan hesapların devredilmemesi gerektiğini savunuyor. Dijital miras kavramının herkesçe kabul edilen bir tanımı Türk hukuku da dahil olmak üzere hukuk düzenlerinde henüz ortaya konulmadı. Ancak, Almanya başta olmak üzere birçok ülkedeki emsal kararlar dijital mirasın, miras bırakanın dijital malvarlığının tümünü teşkil edeceğine işaret ediyor.

- Dijital hesaplar birbirinin aynı mıdır? Örneğin bir Youtuber ya da influencer yaşamını yitirdiğinde dijital mirasına ne olacak?

Dijital miras bakımından dijital hesaplar birbirinin aynı niteliğe sahip olmayacak. Öğretide ve kararlarda hesapların temel olarak gelir elde edip etmemesine göre ikiye ayrılıyor. Bir youtuber veya influencer öldüğünde onun dijital malvarlığına dahil olan sosyal medya hesapları özellikle reklam veya izlenme sayısı üzerinden gelir getirmeye devam edebileceğinden artık bunun da tıpkı fiziki malvarlığı gibi mirasçıya ölümle intikal etmesi gerektiği sonucuna varılabiliyor. Benzer şekilde maddi içerikli yani iş hayatını ilgilendiren e-posta hesaplarına mirasçıların erişmesi gerektiği de belirtiliyor. 

- Konu ile ilgili yargı kararları ve diğer ülke uygulamaları nelerdir?

Hukuk düzenleri tartışmalara kesin bir cevap sunmasa da Türkiye ve yurt dışında yargı makamları konuyla ilgili emsal kararlara imza atıyor. Basından takip edebildiğimiz kadarıyla, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi’nin güncel kararında, özel hayatın gizliliğinin ihlal edileceği gerekçesini reddederek hediye çekleri ve kuponların da içinde bulunduğu bir Icloud hesabının terekeye dahil olduğunu belirtmesi, dijital malvarlığının teknolojik gelişmeler göz önüne alındığında kaçınılmaz olarak miras sayılacağı noktasında bir yeşil ışık. Ayrıca araştırmalarımızda rastladığımız en detaylı kararlardan birisi de Alman Federal Mahkemesi’nin 2018 tarihli kararı. Alman Federal Mahkemesi, konuyu detaylıca tartıştığı bu kararında sosyal medya hesabının tıpkı miras bırakanın günlüğü gibi mirasçıya intikal edeceği sonucuna varıyor. Ayrıca, Federal Mahkeme, dijital platformlarla yapılan sözleşmelerde platformların edimlerinin kullanıcının kimliğine göre değişmemesi gerektiğini belirtmiş.