Kurşunlu benzin, yüz milyonlarca kişinin IQ’sunu düşürdü

Araştırmacılar yayımlanan yeni çalışmalarında, bugün hayatta olan ve çocukluk döneminde kurşunlu benzinden çıkan egzoz dumanına maruz kalan 170 milyondan fazla Amerikalının toplamda 824 milyon IQ puanı kaybettiğini hesapladı. Bu sayı, Birleşik Devletler nüfusunun hemen hemen yarısına denk geliyor. 

Duke Üniversitesi'nde klinik psikoloji dalında doktora adayı olan Aaron Reuben ve Florida Eyalet Üniversitesi'ndeki meslektaşlarının elde ettiği bulgular, 1996 öncesinde doğan Amerikalıların, beynin daha hızlı yaşlanması gibi kurşunla ilişkili sağlık sorunları yönünden daha büyük tehlike altında olabileceklerini akla getiriyor.
Kurşunlu benzin kullanımı ABD’de 1996 yılında yasaklanmış. Fakat araştırmacılar, bu dönemin sonundan önce ve özellikle de kurşunlu benzin kullanımının zirveye ulaştığı 1960’lar ile 70’lerde doğan kişilerin çocukluk dönemlerinde endişe verici seviyede kurşuna maruz kaldıklarını belirtiyor.

Araştırma takımının bulguları, hafta başında Proceedings of the National Academy of Sciences bülteninde yayımlandı.

Nörotoksik bir madde olan kurşun, vücuda girdikten sonra beyin hücrelerini aşındırabiliyor. Bu yüzden sağlık uzmanları, yaşamın herhangi bir noktasında kurşuna maruz kalmanın hiçbir seviyede güvenli olmadığını belirtiyor. Küçük çocuklar, kurşunun beyin gelişimine zarar vermesi ve bilişsel kabiliyeti düşürmesi açısından özellikle savunmasız durumda.
Maalesef hangi yaşta olursak olalım, beyinlerimizin kurşundan korunma kabiliyeti bulunmuyor.

Reuben,“Kurşun toz şeklinde solunduğunda, sindirildiğinde veya suda tüketildiğinde kan akışına karışabiliyor. Kan dolaşımına girdiğinde kan beyin bariyerinden beyne geçebiliyor ki bu bariyer, beyni birçok zararlı madde ve patojenden koruma bakımından oldukça iyi; ama hepsini engelleyemiyor” dedi. 

Kurşunun insanların kan dolaşımlarına girmesine sebep olan başlıca unsurlardan biri de otomotiv egzozları oldu.
Reuben ve Florida Eyalet Üniversitesi'nde sosyoloji profesörü olan eş yazarlar Michael McFarland ile Mathew Hauer, 70 yıldan uzun süre kullanılan kurşunlu benzinin insan sağlığı üzerinde kalıcı bir etki bırakıp bırakmadığını merak etti.
Bu karmaşık soruyu cevaplamak içinse oldukça basit bir stratejiyi tercih ettiler.

Amerika Birleşik Devletleri’nde herkesin ulaşabileceği çocukluk dönemine ait kandaki kurşun seviyelerine, kurşunlu benzin kullanımına ve popülasyon istatistiklerine yönelik verileri kullanan araştırmacılar, 2015 yılında hayatta olan her Amerikalının yaşamları boyunca kurşuna ne kadar maruz kalmış olabileceğini belirledi.

Bu verilerden yola çıkan ve kurşunun halk sağlığı üzerindeki zararlı etkisini temsilen kurşunlu benzin sebebiyle kaybedilen IQ puanlarını hesaplayan araştırmacılar, kurşunun insanların zekasına nasıl saldırdığını tahmin ettiler. Sonuçlar ise araştırmacıları şaşkınlığa uğrattı.

McFarland, “Ne yalan söyleyeyim, şok olmuştum. Sayılara baktığımda ise, buna hazırlıklı olmama rağmen hâlâ şok içerisindeydim” dedi. 2015 itibarıyla 170 milyondan fazla Amerikalı (ABD nüfusunun yarısından fazlası), çocukluk döneminde kanlarında klinik açıdan endişe verici miktarda kurşun taşıdı. Muhtemelen IQ’ların düşmesiyle sonuçlanan bu durum, söz konusu kişileri beyin boyutunun azalması, zihinsel hastalık olasılığının yükselmesi ve yetişkinlikte kalp damar hastalıklarının artması gibi diğer uzun vadeli sağlık sorunlarına karşı daha büyük bir riske soktu.

Kurşunlu benzin tüketimi, 1960’ların başlarında hızla yükselerek 1970’lerde zirveye ulaştı. Bunun sonucunda Reuben ve meslektaşları, esasında bu yirmi yıllık zaman dilimi içerisinde doğan herkesin araba egzozundan çıkan tehlikeli seviyelerdeki kurşuna neredeyse kesin olarak maruz kaldığını keşfetti.

Çocuklukta kurşuna maruz kalınması, Amerika’nın toplu IQ puanını tahminen 824 milyon puan düşürdü. Araştırmacıların yaptığı hesaplamalara göre en kötü ihtimal, 1960’ların ortaları ila sonlarında doğan kişilerin altı IQ puanına kadar kayıp yaşaması ve kanlarında en yüksek seviyede kurşun saptanan çocukların (klinik açıdan endişe sebebi olan mevcut en düşük seviyenin sekiz katı) ise durumdan çok daha kötü etkilenerek, ortalamada yediden fazla IQ puanı kaybetmiş olabilmesi.

McFarland, bundan sonrasında çocukluk dönemindeki kurşuna maruz kalma oranlarındaki etnisite farklılıklarını analiz etmeyi ve kurşuna beyaz çocuklardan daha sık ve daha büyük miktarlarda maruz kalan siyahi çocukların sağlık yönünden yaşadığı adaletsizlikleri vurgulamayı umuyor.

Çocukluk döneminde yüksek miktarda kurşuna maruz kalan yetişkinlerin beyinlerinde daha hızlı yaşlanma görülebileceğine ilişkin önceki bulgular göz önüne alındığında; Reuben’in bir sonraki adımı, geçmişte kurşuna maruz kalmanın ileriki yaşlarda beyinde meydana getirdiği uzun dönemli sonuçları incelemek olacak.

Kaynak: Popular Science Türkiye