Krizlerin gölgesinde 2022, bilim ve teknolojide ataklara sahne oldu

Pandeminin yeniden yükselişe geçmesi ile başlamıştık 2022’ye; influenza, çocuklarda çok etkili olan RSV ve domuz gribi gibi biraz da olsa unutulmuş virüslere bağlı hastalıklar ile sürdü. Rusya-Ukrayna savaşı ve onun tetiklediği enerji ve gıda krizi ile katmerlendi. Buna karşın 2022 bilim ve teknolojide önemli gelişmelerin yaşandığı bir yıl oldu. Aşı üreticileri hem Omicron varyantını hem de orijinal alt türleri hedef alan yeni aşılar geliştirdi. 2022 Nobel fizyoloji veya tıp ödülü, hominin atalarımız arasındaki genetik ilişkileri içeren keşiflerinden dolayı Svante Pääbo’ya verildi.

Bilim insanları, ölü domuzların organlarını canlandırmayı başardı. 

Bir diğer gelişme yapay zekanın, biyolojinin en büyük gizemlerinden birini çözmesi oldu. Google’ın sahibi olduğu DeepMind şirketi tarafından geliştirilen AlphaFold adlı bir yapay zekâ programı, yaklaşık 200 milyon proteinin üç boyutlu yapısını çözdü. Bu yapılar, şimdiden bilim insanlarının biyolojideki gizemleri çözmelerini sağlıyor. Ayrıca yeni farmasötik ilaçlara ve daha sürdürülebilir mahsullere öncülük etmeye yardımcı olabilir.

ÇEVRE ZİRVELERİ

Çevre konusunda da önemli iki zirvenin yapıldığı bir yıl oldu 2022. Mısır’da 12 gün süren Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’na (COP27), “Kayıp ve Zarar Mekanizması” damga vurdu. “Kayıp ve zarar fonu” oluşturulmasına karar verildi. Bu önemli. Çünkü deniz setleri inşa etmekten kuraklığa dayanıklı mahsuller üretmeye kadar birçok önlemle iklim krizine uyum sağlamak, gelişmekte olan ülkelere 2030’a kadar yılda 160 ila 340 milyar dolara mal olabilir. Bu rakam 2050’ye kadar 565 milyar dolara kadar çıkabilir. Bunu da tek başlarına karşılamaları imkânsız. 

COP27’nin ardından Montreal’de BM Biyoçeşitlilik Konferansı (COP15) biyoçeşitliliği koruma gündemiyle toplantıda, 2030’a kadar kara ve denizlerin yüzde 30’unun korunmasına ve bunun için her yıl 30 milyar dolar finansman sağlanmasına karar verildi.

FÜZYON ENERJİSİ

Kontrollü füzyon reaksiyonundan ilk kez sisteme giren enerjiden daha fazlası üretildi. Bu deney, ticari füzyon enerjisinin yolunu açacak tarihi bir başarı. Fakat uzmanlar verimliliği artırmak ve maliyetleri düşürmek gibi konularda aşılması gereken daha çok sayıda engel olduğuna dikkat çekiyor.

Füzyon büyük ölçekte uygulanabilirse, fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan kirlilik ve sera gazlarının ve fisyon reaksiyonundan yararlanan mevcut nükleer santralların yarattığı tehlikeli uzun ömürlü radyoaktif atıklardan arınmış bir enerji kaynağı sunacak.

YÜZÜMÜZÜ AY’A DÖNDÜK

2022 yarım asırın ardından insanlığın yeniden yüzünü Ay’a çevirdiği bir yıl oldu. NASA-ESA ortak programı olan Artemis yılın Ay açısından en ses getiren misyonu olurken onu Japonların iSpace şirketi tarafından fırlatılan roketi ile Çin ve Güney Kore misyonları izledi. Belli ki Ay misyon ülkelerin giderek artan bir rekabeti haline geliyor.

James Webb Uzay Teleskobu 2022’de harikalar yarattı. 10 milyar dolar değerinde ve şimdiye kadar yapılmış bu en kapsamlı teleskop gezegenlerden olağanüstü görüntüler yakalamayı sürdürüyor. Uzayın bilinmeyenlerini çözmek açısından önemli bir görevi var teleskobun. 

DART testi sayesinde Dimorphos adlı küçük bir asteroidin yörüngesini değiştirmeyi başardı bilim insanları. Bu başarılı çalışma bize, eğer Dünya’yla çarpışma rotasında bir asteroit varsa bu asteroidin yolunu değiştirebileceğimizi gösterdi. 

Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlanmıştır.