Bugüne kadarki en parlak gama ışını patlaması tespit edildi

Birleştirilmiş gözlemler 9 Ekim 2022'de Çin'in Yüksek İrtifa Gök Akımı Gözlemevi (LHAASO) ve kısa süreli gama ışınlarını gözlemekte kullanılan bir geniş açılı kamera sistemine sahip uydu olan Yüksek Enerji Patlaması Arayıcısı'nın (HEBS) yanı sıra Çin'in X-ray astronomi uydusu Insight-HXMT (Sert X-Işını Modülasyon Teleskobu) tarafından ve GRB 221009A olarak kod adı verilen gama ışını patlamasının çoklu spektral ölçümler elde edildi.

GRB'ler uzak galaksilerde gözlemlenen muazzam enerjili patlamalardır. Bunlar, Büyük Patlama'dan bu yana en yüksek enerjili ve parlak elektromanyetik olaylardır. Patlamalar birkaç milisaniyeden birkaç saate kadar sürebilir ve Güneş'in tüm varlığı boyunca ürettiği enerji kadar enerji yayabilirler.

2 MİLYAR IŞIK YILI ÖTEDE MEYDANA GELEN UZUN BİR PATLAMAYDI

Bilim insanları daha uzun süreli GRB'lerin, Güneş'ten onlarca kat daha büyük kütleye sahip yıldızların çökmesi ve patlaması sonucu oluştuğunu, kısa patlamaların ise kara delikler ve nötron yıldızları gibi iki yoğun gökcisminin birleşmesiyle ortaya çıktığını ama bunlara da yerçekimsel dalgaların eşlik edebileceğini söylüyor.

Aynı zamanda Insight-HXMT'nin baş araştırmacısı olan IHEP'in Partikül Astrofiziği Bölümü Direktörü Zhang Shuangnan, "GRB 221009A, Dünya'dan 2 milyar ışık yılı ötede meydana gelen uzun bir patlamaydı. Bu kadar muazzam parlaklığa sahip GRB'ye onlarca yılda yalnızca kez rastlanılacağı tahmin ediliyor" dedi.

LHAASO'nun baş araştırmacısı Cao Zhen'e göre, bu gözlemde LHAASO, en yükseği 18 TeV foton enerjisine ulaşan çok sayıda yüksek enerjili foton tespit etti.

Cao, "LHAASO, HEBS ve Insight-HXMT'nin gözlemlerini birleştirilmesiyle, bu olayın, insanlar tarafından daha önce gözlemlenmiş en parlak gama ışını patlamasından 10 kat daha parlak olduğunu tespit ettik" dedi.

Cao, "Bu gözlem gama ışını patlamaları gözlemlerinde çok sayıda rekor kırarken, gama ışını patlamalarının patlama mekanizmalarını ortaya koymak açısından büyük değere sahip" diye ekledi.

Çin'in güneybatısındaki Sichuan eyaletinin Daocheng ilçesinde bulunan ve deniz seviyesinden 4.410 metre yüksekte 1,36 kilometrekare alanı kaplayan LHAASO, ülkenin en önemli ulusal bilim ve teknoloji altyapı tesislerinden biri.

15 Haziran 2017'de yörüngeye gönderilen Çin'in ilk X-Ray astronomi uydusu olan Insight-HXMT, geçen 5 yılda kara delikler, nötron yıldızları ve hızlı radyo patlamaları hakkında bir dizi keşifte bulundu.

Yeni bir tespit teknolojisi kullanan HEBS, 27 Temmuz 2022'de uzaya gönderildi. Bu uzay aracı, Çin'in BeiDou Navigasyon Uydu Sisteminin yardımıyla, gözlem verilerini hızla Dünya'ya geri gönderebiliyor.