Gençler neden eğitim için yurt dışını tercih ediyor?

Haber: Miray Özbilek

Türkiye’de eğitimlerini devam ettirmek için yurt dışını seçen gençlerin sayısı günden güne artıyor. Her yıl Türkiye’den yaklaşık 100 bin öğrenci eğitim için yurt dışına gidiyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, genç nüfusta (15-24 yaş) işsizlik oranı yüzde 27,4 ile rekor seviyeye ulaştı. Üniversite mezunlarında işsizlik oranı ise son bir yılda yüzde 14’ten yüzde 15,2’ye yükseldi. Rekor seviyede olan işsizlik ve eğitim sistemine olan güvensizlik, gençleri ve ailelerini yurt dışını seçmeye itiyor. IEFT Yurtdışı Eğitim Fuarı’nın anketleri esas alan verilerine göre, yurt dışına çıkan öğrencilerin yüzde 72'si Türkiye'ye dönmek istemiyor. Türkiye’den yurt dışına açıkça büyüyen bir beyin göçü yaşanıyor.

Peki gençler neden yurt dışını tercih ediyor? Yurt dışına okumayan giden gençlerin iş bulma şansı daha mı yüksek? En çok hangi okullar tercih ediliyor ve denk okullar nasıl bulunuyor? Global Vizyon Yurtdışı Eğitim Bağdat Caddesi Genel Müdürü Burak Aliçavuşoğlu ve eğitim danışmanı Pelin Sıngın, Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.

Global Vizyon Yurtdışı Eğitim Bağdat Caddesi Genel Müdürü Burak Aliçavuşoğlu

Global Vizyon Yurtdışı Eğitim Bağdat Caddesi Genel Müdürü Burak Aliçavuşoğlu, Türkiye'de gençlerin gelecek kaygısıyla yurtdışı eğitime yöneldiğini belirterek, eğitimin her aşamasında seçenek olarak önlerinde durduğunu dile getirdi. Beyin göçünün, ülkemizin geleceğini tehdit eden büyük bir sorun olduğunu görmemiz gerektiğine işaret eden Aliçavuşoğlu, “Bu sorunun önüne geçmek için yeni istihdam alanları yaratmamız gerekiyor. AR-GE ve inovasyona önem vermemiz gerekli. Ayrıca gençlerin özgürlük alanlarını da genişletmemiz lazım” diye konuştu. 

Gençler neden eğitim için yurtdışını tercih ediyor?

Türkiye’de eğitim maalesef iyi bir iş bulmak için yeterli değil. İş dünyasında yaşanan gelişmelere paralel olarak işverenler artık; kendilerini sürekli geliştiren, iyi derecede yabancı dili olan, çalışkan, topluma ve çevreye duyarlı, entelektüel tarafı güçlü, kendi gelişimini durdurmayan insanlarla çalışmak istiyor. Bu nedenle gençler de kendilerini geliştirmek, vizyonlarını genişletmek, daha kalifiye olmak, iş başvurularında öne çıkmak ve böylelikle hayal ettikleri kariyere sahip olmak amacıyla yurtdışında eğitim almayı istiyorlar. 

"GELECEK KAYGISI TETİKLİYOR"

Türkiye’de 3 gençten 1’i işsiz. İşsizliğin bu yurtdışına göçlerdeki rolü nedir?

İşsizliğin ve gelecek kaygısının yurtdışına göçlerdeki etkisi oldukça fazla. Ekonomik sebeplerin yanı sıra özgürlük alanına ihlal edildiğini düşünen, kendini mutlu hissetmeyen ve geleceğinden endişe duyan pek çok genç, hayatını Türkiye’de değil, yurtdışında kurmak istiyor. Gençlerin bu tercihlerinin arkasında kariyeri için iyi bir adım atmak, uluslararası bir şirkette çalışmak, farklı kültürleri tanımak, vizyonlarını genişletmek, kendilerini özgür hissetmek yer alıyor. Türkiye’de iyi bir okul ve bölümden mezun olduğu halde iş bulamaması nedeniyle yurtdışında ara eleman olarak çalışmaya giden çok fazla genç bulunuyor.

Ortaokulda da, lisede de, üniversitede de yurtdışına ciddi bir eğilim söz konusu. Yurtdışında okuma isteği en çok hangi düzeyde görülüyor? Velilerin bu konuda etkileri ne?

Geçmişte, yurtdışında eğitim denildiğinde aklımıza sadece yurtdışında üniversite eğitimi almak ve/veya yurtdışında dil eğitimi almak gelirken, bugün lise ve ortaokul öğrencileri de yurtdışında eğitime yöneliyor. Bu değişimin arka planında ise eğitimin kalitesindeki düşüş, sürekli değişen sınav sistemi, özel okul fiyatları ve kaliteli okulların sayısının az olması yer alıyor. Günümüz rekabet dünyasında aileler, çocuklarının iyi bir geleceğe sahip olması amacıyla çocuklarının kariyer planlamasını yapmaya, çocukları henüz ilkokuldayken başlıyor.

Yurtdışında eğitim almış öğrencilerin iş bulma şansı daha mı yüksek oluyor?

Yurtdışında eğitim alan, vizyonunu genişleten, kendini her açıdan geliştiren gençlerin iş hayatına bir adım önde başladıklarını söyleyebiliriz. 

Yurtdışına giden öğrenciler sanıldığı kadar iyi eğitim alıyor mu?

Gittiğiniz ülkeye ve okula bağlı olarak eğitimin kalitesi değişiyor. Örneğin, ABD, Kanada, İngiltere gibi ülkelerde eğitim kalitesinin oldukça iyi olduğunu söyleyebiliriz.

ÖĞRENCİLERİN GÜVENLİĞİ

Yurtdışına giden öğrenciler güvende mi?

Öğrencilerimizin güvenliği konusunda devreye Global Vizyon olarak biz giriyoruz. Yurtdışına gönderdiğimiz öğrencilerimizle, onların aileleriyle, gittikleri okulların yetkilileri ve konakladıkları yurdun veya ailenin yetkilisiyle sürekli temas halindeyiz. Öğrencilerimizin güvenliği bizim için en önemli nokta. Öğrencilerimizin seçtiği okuldan kaldıkları aile yanına/yurda kadar her şey tarafımızca denetleniyor ve onların mutlu bir şekilde eğitim alıp Türkiye’ye mutlu geri dönmeleri için çalışıyoruz. 

Yurtdışına giden öğrenciler barınma ve yemek ihtiyaçlarını nasıl karşılıyor?

Yurtdışına giden öğrencilerimiz, tercihlerine göre aile yanında ya da yurtta konaklayabiliyor. Hem aile yanı hem de yurtlar okullarımız tarafından devamlı denetleniyor. Yemek ise öğrencinin tercihine göre yurtta ya da aile yanında karşılanabiliyor. 

EN ÇOK TERCİH EDİLEN ÜLKELER

Yurtdışında eğitim için en çok hangi ülkeler ve hangi okullar tercih ediliyor?

Dil ve mesleki eğitim için son yıllarda Kanada öne çıkıyor. Kanada, dolar kurunun da düşük olması nedeniyle cazip hale geliyor. Kanada’yı İngiltere, ABD, İrlanda, Malta gibi ülkeler takip ediyor. Lisans eğitimine baktığımızda Avrupa ülkelerinin hem az maliyet hem de kaliteli eğitim açısından öne çıktığını görüyoruz.

Denk okullar nasıl bulunuyor? Hangi ülkelerin okulları denklikler sağlıyor?

Öğrencilerimizin gitmek istediği okulun dünya sıralamasındaki yeri çok önemli. Öğrencilerin eğitim alacakları okulun, dünya sıralamasında ilk binde olmasına dikkat etmeleri gerekiyor.

Yurtdışında lise ve üniversite okumanın koşulları nelerdir?

Yurtdışında lise ve üniversite eğitimi almak isteyen öğrencilerin not ortalaması ve yabancı dil seviyeleri ilk aranan koşullar olacaktır. Burs başvurusu yapmak isteyen öğrencilerimizin spor, sanat vs. gibi konularda da yetkin olması gerekiyor.

Yurtdışı eğitim ortalama maliyeti ne kadar?

Üniversite eğitim ücretleri her ülkede farklılık gösteriyor ama şunu söyleyebilirim; Türkiye’deki özel üniversitelerin yıllık ücretleriyle aynı seviyelerde olacaktır. Dil eğitimi için konuşursak, 6 aylık dil eğitimi programları konaklama dahil 4 bin Avro’dan başlıyor. Birçok ülke Türk öğrencilere eğitim alırken çalışma izni de veriyor. Bu nedenle öğrencilerimiz aylık konaklama ve yaşam masraflarını kendileri karşılayabiliyor.  

Yurtdışına giden öğrenciler en çok hangi zorluklarla karşılaşıyor?

Bundan 10 yıl öncesine kadar gençler yurtdışına gittiğinde; uyum sağlayamama, adapte olamama ve aile özlemi gibi zorluklarla karşı karşıya kalırdı. Ancak teknolojinin gelişmesi ve sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle pek çok şey değişti. Okullarda ve konaklamanın yapıldığı yurtlarda/aile yanında gençlerin internet erişimi bulunuyor. Gençler istedikleri her an aileleriyle görüşebiliyor. Sosyal medya farklı kültürler arasındaki duvarları kırdı, bu nedenle Türkiye’den yurtdışına giden bir genç, farklı kültürden gelen başka bir gençle kolayca iletişim kurabiliyor, yabancılık çekmiyor.  Bunun dışında Türkiye’den yurtdışına giden bir gencin en zorlandığı şey olarak döviz kurlarını söyleyebiliriz.

Yurtdışında okumak isteyen bir öğrencinin tamamlaması gereken belgeler neler?

İstenen belgeler, gidilen ülkeye ve seçilen programa göre farklılık gösteriyor.

"BEYİN GÖÇÜ ÖNLENEBİLİR, AMA...”

Bu “beyin göçü” azaltılabilir mi? Nasıl? 

Beyin göçünün, ülkemizin geleceğini tehdit eden büyük bir sorun olduğunu görmemiz ve bu sorunu önemsememiz gerekiyor. Bu sorunun önüne geçmek için yeni istihdam alanları yaratmamız gerekiyor. AR-GE ve inovasyona önem vermemiz gerekli. Ayrıca gençlerin özgürlük alanlarını da genişletmemiz lazım.

Eğitim Danışmanı Pelin Sıngın

Gençler neden eğitim için yurt dışını tercih ediyor?

Aslında ailelere ve hangi yaş grubu öğrenciye bakarsak bakalım ortak kelime; ‘kaygı’. Türkiye’de eğitim sisteminde sürekli değişiklik yaşanması, sınav bazlı eğitim sisteminin gençlerde ve ailelerde oluşturduğu stres, belirsiz süreçler, iş bulamama ve gelecek kaygısı öğrencileri ve aileleri yurt dışı eğitim seçenekleri aramaya yönlendiriyor. En büyük etkenlerden biri de ülkenin ekonomik koşulları. Ekonomik koşullardaki belirsizliklerin bu süreci olumsuz etkileyeceği düşünülse de, gençler ve aileler bir çıkış yolu aramak için daha çok alternatif arayışına giriyorlar. Ve tabii hem gençler hem de aileler eğitim sistemimize güvenmiyor.

Türkiye’de 3 gençten 1’i işsiz. İşsizliğin bu yurt dışına göçlerdeki rolü nedir?

Türkiye nüfusunun yaklaşık yüzde 17’sini genç nüfus oluşturuyor. Ama maalesef, Avrupa’nın en genç ülkesi olarak dikkat çeken Türkiye’de genç nüfus olarak nitelendirilen 15-24 yaş grubunun, işgücü piyasasına ilişkin sorunlardan en çok etkilenen grup olduğu da bir gerçek. Genç işsizlik, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde önemli bir sorun ve bu sorun Türkiye için de geçerli. Genç işsizlik oranlarında sağlıklı ve sürdürülebilir bir azalma ne yazık ki hâlâ yakalanabilmiş değil. Türkiye’de genç işsizlik oranları yaklaşık yüzde 19.

EĞİTİM SİSTEMİ İŞSİZLİĞE YOL AÇMAKTA

15-24 yaş aralığında bulunan genç nüfus olarak belirtilen grupta var olan işsizlik sorunu eğitim durumları açısından incelendiğinde özellikle yükseköğretim görenlerde bu oran oldukça yüksek. Aslında bu durum sorunun önemini daha da arttırıyor. Güçlü ve gelişmiş bir toplum olmanın ön koşulu gençlere istihdam olanakları yaratmayı gerektirir. Elbette Türkiye’de işsizliğin nedenleri arasında eğitim ve istihdam ilişkisinin kurulamamış olması da önemli bir yer tutmakta. Emek piyasasının beklenti ve ihtiyaçlarını dikkate almayan eğitim sistemi işsizliğe yol açmakta. Genç nüfusun işsizlik oranının yüksek olmasının yanında, Eğitim durumuna göre işsizlik oranları kadın-erkek açısından farklılık göstermekte. Özellikle lisans veya yüksek lisans mezunu ve hatta en az bir yabancı dil bilen, gazete ve dergi izleyen, dünyadaki gelişmelerden haberdar olan, çağdaş teknolojilere ayak uydurabilen ve kendi alanında mesleki donanıma sahip olan gençler daha çok yurt dışına yöneliyor. Aslında ne yazık ki ülkemizde ciddi bir beyin göçü yaşanıyor.

Ortaokulda da, lisede de, üniversitede de yurt dışına ciddi bir eğilim söz konusu. Yurt dışında okuma isteği en çok hangi düzeyde görülüyor?

Geçmiş yıllarda lisans, yüksek lisans ve dil eğitimi için yurt dışını tercih eden aileler, lise döneminden itibaren gerek yaz okulları gerek destekleyici programlar ve hatta lise eğitimi için seçenekler arıyorlar.

Veliler, hangi gerekçelerle çocuklarını yurt dışında okutmak istiyor? Velilerin bu konuda etkileri ne?

Kaygı, belirsizlik ve eğitim sistemine güvensizlik başlıca gerekçe. “Çocuğum iyi eğitim alabilecek mi?”, “İş bulabilecek mi?”, “Güvende olacak mı?”. Bir de tabii lise döneminde mecburi imam hatip ya da meslek lisesi yönlendirmeleri etkili oldu son dönemde. Veliler etkili tabii ama ne yazık ki bu konularda çok bilinçli değiller. O yüzden seçim yaparken ülke, okul, program vb. mutlaka bir danışmanla görüşmelerini tavsiye ederim.

İŞE ALIMDA YURT DIŞI MEZUNLARI TERCİH EDİLİYOR

Yurt dışında eğitim almış öğrencilerin iş bulma şansı daha mı yüksek oluyor?

Bu soruya “hayır” diyebilmeyi çok isterdim. Ama maalesef yaşadığımız örnekler işverenlerin de eğitim sistemimize pek güvenmediğini ortaya koyuyor. Ülkemizin hatırı sayılır üniversitelerinden lisans mezunu olmuş ve dil bilen bir öğrenci yerine, yurt dışında 2 yıllık “college” dediğimiz okullarda eğitim almış öğrenci tercih edilebiliyor. Ben yine de yurt dışında eğitim almış öğrencilerimizin, büyük önder Mustafa Kemal’in söylediği gibi, birer kıvılcım olarak gidip ülkelerine alev topu olarak geri dönmelerini diliyorum. Oradaki teknolojiyi, bilgiyi, inovasyonu alıp ülkelerine dönsünler.

Yurt dışına giden öğrenciler sanıldığı kadar iyi eğitim alıyor mu?

Her ülke, her üniversite şahane değil elbette. Bazı ülkelerde para verip ders geçen öğrenciler biliyoruz. Yurt dışında okuyacak öğrencinin de seçimini mesleğine, yeterliliğine ve hatta karakterine göre yapması başarıyı getirir. Bir tıp öğrencisinin para vererek ders geçmesini ben şahsen istemem. O öğrenci orada tıp okumasın lütfen. Aileler de öğrenciler de fedakârlık yapıyor. Buna değmeli diye düşünüyorum. O nedenle okul seçimi çok önemli.

Yurt dışına giden öğrenciler güvende mi?

Kesinlikle evet. Özellikle danışmanla gidenler için konaklama, karşılama vb. hizmetler ücretsiz. Konaklamalar da devlet kontrolünde. Herhangi bir güvenlik sorunu yok. Ancak öğrenci kendi sosyal hayatı içinde zaten ülkesinde de kendinden sorumlu.

Yurt dışına giden öğrenciler barınma ve yemek ihtiyaçlarını nasıl karşılıyor?

Aile yanı veya yurt konaklama tercih edilebilir. Yurtlarda ortak mutfaklar mevcut. Aile yanında dilerse yemek alabilir. Ama her şey kurallıdır. Yani bu bir misafirlik değil. Lisans ve yüksek lisansta apart öğrenci evi de tutabilirler.

EN ÇOK İNGİLTERE, AMERİKA, KANADA

Yurt dışında eğitim için en çok hangi ülkeler ve hangi okullar tercih ediliyor?

Dil okullarında İngiltere, Amerika, Kanada, son dönemde İrlanda tercih ediliyor. Malta, biraz fazla Türk akınına uğradığı için tercihler düştü. Lisansta ise yine Kanada, İngiltere, Amerika, İrlanda olarak başlasak da maliyetler açısından bakıldığında; Avrupa ülkelerinden Polonya, Almanya, Macaristan, İtalya, Avusturya. Onları takiben Baltık ülkeleri; Letonya, Estonya ve son dönemde popülerliği yükselen Asya, Güney Kore, Çin ve Rusya.

Denk okullar nasıl bulunuyor? Hangi ülkelerin okulları denklikler sağlıyor?

Denklik, karşımıza çıkan en sıkıntılı konu. YÖK bu konuda sürekli karar değiştiriyor. Bir yıl önce denklik verdiği okula 1 yıl sonra vermeyebiliyor. Ancak genel olarak dünya ranking sıralamasında ilk bine giren üniversitelerin direkt denkliği var diyebiliriz. Öğrencilere tavsiyem, gitmeden önce tercih ettikleri okul ile ilgili YÖK’e dilekçe verip denklik yazısını almaları. Sonradan değişiklik olsa bile bu belge geçerli oluyor.

Yurt dışında lise ve üniversite okumanın koşulları neler?

Liseler için yine dil seviyesi önemli. Bazı ülke ve okullar ayrıca bir kişilik ve bilgi testi uygulayabiliyor. Çocuğun sosyal hayatı da önemli. Spor, müzik vb. uğraşlarının olması burs yolu açabiliyor. Üniversitede ise bu koşullar ülkeye göre değişiyor. Ama öncelikle lise mezunu olmak koşul. Bazı ülkeler, örneğin Almanya ve Avusturya, ülkenizde aynı bölümü kazanma şartı arıyor. Okuyacağınız bölüme göre transkript notlarınız önemli. Sonraki koşul dil tabii. Ama dil yeterli değilse hazırlık sınıfları da var.

Yurt dışı eğitim ortalama maliyeti ne kadar?

Bu tamamen ülkeye ve programa göre değişen bir durum. Ama Türkiye’de değil dünya sıralamasına girmek; fiziki koşulları bile bir üniversiteye benzemeyen birçok vakıf üniversitesi var. Bence eğitim kamusal olmalı. Ticari kaygı ya da hedeflerle eğitim yapılmaz. Oysa yurtdışında dünya sıralamasında ilk bine girmiş üniversitelerde bu ticarethanelere harcadığından daha az maliyetlerle eğitim almanızın mümkün olduğu pek çok seçenek var.

Yurt dışına giden öğrenciler en çok hangi zorluklarla karşılaşıyor?

İlk etapta tabii ki bir kültür şoku yaşıyorlar. Bu, öğrenciye göre 2 ile 5 hafta arasında atlatılan bir durum. Onun haricinde özellikle lisans programlarında eğitim sistemi farklılıklarından doğan zorluklar olabiliyor. Bu, özellikle Almanya ve Avusturya’da yaşanan bir durum. Çünkü eğitim sistemleri oldukça sıkı. Bir de tabii öğrenciler yeme içme konusunda çok mutlu olamayabiliyor. Özellikle son dönemde trend Asya üniversitelerine kaydı. Güney Kore, Rusya, Çin gibi ülkelerde biraz daha zorluk çekebiliyorlar.

HANGİ BELGELER HAZIRLANMALI?

Yurt dışında okumak isteyen bir öğrencinin tamamlaması gereken belgeler neler?

Belgeler; almak istediği eğitime, ülkeye ve okula göre değişkenlik gösteriyor. Ama genel olarak dil okuluna gitmek isteyen bir öğrenci eğitim, aile ve finansal belgelerini ibraz ediyor. Lisans ve yüksek lisansta transkript, diploma, dil bilgisi ve buna eklenecek çeşitli kişisel gelişim kursları, aktiviteler (spor, müzik vb.), lisans ve sertifikalar önem kazanıyor.

Bu “beyin göçü” azaltılabilir mi? Nasıl?

Ben aslında ekonomistim. Biz, devlet politikamızı üretim ekonomisine dönüştürmediğimiz ve özellikle kalkınma ekonomimizi eğitim sistemimizle entegre etmediğimiz sürece bu beyin göçü azalmayacaktır. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğundan itibaren gerek köy enstitüleri, gerekse kalkınma ve eğitim programlarıyla aslında eğitim sistemini bulmuş ve uygulamaya koymuştu. Üzülerek söylemeliyim ki; son 20 yıldır üretimi terk ettik. Kalkınmak için vermemiz gereken eğitimleri planlamadık. Bakın bugün ciddi bir atanamayan öğretmen sorunumuz var. Matematiksel hesaplarla, hiç mezun vermeden, bu sayıyı 20 yılda eritebiliriz. Keza tarih bölümünden mezun öğrenci polislik yapıyor, edebiyat mezunu hastanede sekreterlik işine başvuruyor. Beyin göçünü azaltmanın tek yolu üretim ekonomisine geri dönerek, kalkınma ve eğitim programlarını birbirine entegre etmekten geçiyor.