‘Borçlanma sarmalına’ giren ÇAYKUR’un organik ürünleri depoda kalırken, kontrol ve analiz yapılmadan soğuk içecek alımı yapıldığı ortaya çıktı

Sayıştay’ın kamu iktisadi teşebbüslerine (KİT) yönelik 2023 denetim raporları yayınlandı. Sayıştay’ın ÇAYKUR Denetim Raporu’na göre, ÇAYKUR’a ait çay fabrikaları ambarlarında çay torbalarının yıl sonu sayımlarının fiilen yapılmadığı, ancak sıfırlama yoluyla depodaki yarı mamul miktarının net olarak tespit edilebildiği, bu tespitler neticesinde de muhasebede kayıtlı tutar ile fiili durumun örtüşmediği görüldü. 

2023 yılında, teklif toplama suretiyle farklı bankalardan 25.7 milyar TL ticari banka kredisi kullanan ve 24.7 milyar TL kredi ana para geri ödemesi yapan ÇAYKUR’un 2023 dönem sonu itibariyle çeşitli bankalara 5.8 milyar TL kredi borcu var. Bu arada 2018 yılında 7.6 milyar TL olan kurumun kredi kullanımı geçen yıl zirveye çıkarak 25.7 milyar TL’ye ulaştı. 

‘BORÇLANMA SARMALI’

Raporda, şöyle denildi:

“Kuruluşun yıl içinde kredi kullanımı yıllar itibariyle artmış, 2023 yılında ise en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Yıl içinde kredi geri ödemesinde artış olmasına rağmen, ertesi yıla devreden kredi bakiyesi ise 5 milyar 822 milyon 700 bin TL olmuştur. Her ne kadar 2023 yılında 1.3 milyar TL faaliyet kârı doğmuşsa da, ödenen 1.1 milyar TL TL finansman gideri sonucu yılın 69.2 milyon TL dönem kârı ile sonuçlanmasına neden olmuştur. Dönem kârını azaltan en önemli unsur olarak finansman gideri karşımıza çıkmaktadır. Borçlanma sarmalının kırılabilmesi için işletme faaliyeti kârının artırılmasına ve kredi kullanma ihtiyacının azaltılmasına yönelik tedbirlerin alınması ve bu suretle daha az kredi kullanılması gerekmektedir.”

ORGANİK ELDE KALDI

Rapora göre, 2023 yılında 12 bin 234 üretici 37 bin 435 dekar alanda organik çay tarımı gerçekleştirdi. 37 bin 435 ton organik yaş çay yaprağı satın alındı. Satın alınan organik yaş yapraktan 7 bin 575 ton kuru çay üretildi. 2023’te üretilen organik çayın ancak yüzde 6.13’ü olan 464 ton organik kuru çay satılabildi. 2019 yılında 202 ton, 2020 yılında 593 ton, 2021 yılında 538 ton, 2022 yılında 445 ton, 2023 yılında 464 ton organik çay satışı gerçekleştirildi. 2023 yılı sonunda stoklarda yaklaşık 14 bin 42 ton organik çay bulunuyor.

ANALİZ YAPILMADAN ALIM

ÇAYKUR’a ait sekiz adet çay fabrikasının üzerine kurulu olduğu taşınmazların tamamının veya bir kısmının tapuya tescil kayıtlarının yapılmadığı görüldü.

Soğuk çay içeceği alımı ihalelerinin incelenmesi neticesinde, ihale dokümanında belirtilen kontrol ve analizler yapılmadan soğuk çay içeceği alımlarının yapıldığı tespit edildi. İncelemelerde, 2023 yılı içerisinde toplam tutarı 581.6 milyon TL olan 23 adet ihale için teslim edilen ürünlerle ilgili numune alınmadığı ve laboratuvarlarda analiz işlemlerinin yapılmadığı dolayısıyla sözleşme hükümlerine aykırı davranıldığı görüldü.

ŞİKAYET YAĞMURU

Raporda, gerekli kontroller yapılmadığında ürün kalitesinde çeşitli problemlerin ortaya çıkmasının muhtemel olduğuna dikkat çekilerek, şöyle denildi:

“Nitekim, teşekküle 2023 yılında soğuk çay içeceğine ilişkin 371 telefon, 211 mail, 333 sosyal medya, 174 online şikayet sitesi ve 1 adet CİMER üzerinden olmak üzere toplam bin 90 adet şikâyet gelmiş olup, şikayetlerin mayalanma, tortu, asitlenme-köpürme, bozuk ürün ve son kullanma tarihine ilişkin olduğu tespit edilmiştir.”

Memur ve sözleşmeli personele toplu sözleşme hükümlerine aykırı olarak koruyucu giyim ve donanım malzemesinin ayni olarak verilmediği, bunun yerine alışveriş kartı verildiği tespit edildi. 

Raporda, 2023 yılında ÇAYKUR’un net satış tutarı önceki yıla nazaran yüzde 62.2 oranında 5.4 milyar TL artarak 14.1 milyar TL’ye yükselmiş olsa da faaliyet kârlılılığının bir önceki yıla göre yüzde 28.4’ten yüzde 12.9’a 15.5 puan gerilediği belirtildi. Bunun sebebinin de öz kaynakların bir önceki yıla göre yüzde 202.3 artmasına karşın faaliyet kârının yüzde 36.8 artması olduğu kaydedildi. Kuruluş faaliyetleri 2023 yılında 69.2 milyon TL net kârla sonuçlandı.