AYM, iktidarın Meclis’ten yetki almadan çıkardığı çok sayıda hükmü iptal etti

CHP’li 138 milletvekili 2018’de AYM’ye yine aynı yıl çıkarılan “Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”ye ilişkin bir dizi iptal başvurusunda bulundu. AYM, CHP’nin iptal başvurularını 7 Aralık 2023’te karara bağlarken, gerekçeli kararını dün Resmi Gazete’den yayınladı.

YÖK ATAMALARINA DA ANAYASAL ENGEL

Gerekçeli kararda en dikkat çeken iptal ise üniversitelerin özerkliğini kaybetmesine neden olan KHK hükümleri oldu. Söz konusu hükümler ile devlet ve vakıf üniversitelerinde rektörlerin ve kurulların cumhurbaşkanınca atanması yasalaştırılmıştı. CHP düzenlemeye yönelik “özerklik ve liyakata aykırılık” gerekçesiyle iptal başvurusunda bulundu. AYM de düzenlemeyi anayasaya aykırılık gerekçesiyle iptal etti. Yüksek mahkeme gerekçesinde söz konusu düzenlemenin “sıkıyönetim ve olağanüstü” haller dışında KHK ile düzenlenemez “kamu hizmetlerine girme hakkına” yönelik düzenleme içerdiğinden anayasaya aykırı olduğunu belirtti. Ayrıca Yüksek Mahkeme, YÖK üyelerinin cumhurbaşkanınca atanmasını da aynı gerekçeyle iptal etti.

DİYANET’E ERDOĞAN TARAFINDAN VERİLEN YETKİLER DE İPTAL EDİLDİ

KHK kapsamında; Diyanet’in dini konulardaki en yüksek kurulu olan Din İşleri Yüksek Kurulu’na verilen özel yetkiler de iptal edildi. Bu kapsamda; KHK ile kurula; resmi kurumlarca talep edilmesi halinde dini yayınların bedelsiz incelenme, özel kişi ve kurumlarca talep halinde dini yayınların bedeli karşılığı incelenme, Kuran meallerini inceleme, namaz vakitleri ile dinsel günleri ve geceleri belirleme yetkisi tanınmıştı. AYM bu yetkilerin verilmesini “anayasaya aykırılık” gerekçesiyle iptaline hükmetti. Bunun yanı sıra; “bir kişinin en fazla iki kez Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi olarak atanabilir” ifadesinin kaldırılmasının KHK ile alınamaz karar olduğunu belirtterek iptalini kararlaştırdı. 

DİYANET’İN EĞİTİME SIZMASINA AYM ENGELİ

KHK kapsamında Diyanet’e bağlı Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün görev ve yetkilerinde de düzenleme yapılmıştı. Bu düzenlemlerle, müdürlüğün irşat faaliyetlerini “öğrenci yurtları, eğitim kurumları, gençlik merkezleri ve kampları”nda da yapmasının yolu açıldı. Bununla birlikte müdürlüğün “okuma salonu, aile ve dini rehberlik merkezi, gençlik çalışmaları merkezi açma” yetkisi de tanınmıştı. AYM, söz konusu yetkileri “anayasada yapılan değişikliklere uyum sağlamak amacı taşımaması” gerekçesiyle iptal etti. 

TCMB BAŞKANININ GÖREVDEN ALINMASI ANAYASAYA AYKIRI

AYM’nin aldığı kararlar arasında cumhurbaşkanının Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) başkanını süresi dolmadan görevden almasını da iptal etti. Söz konusu KHK’yla “TCMB başkanının 5 yıl süre görev yapmak üzere seçileceğine” ilişkin maddesi kaldırılmıştı. Böylece, cumhurbaşkanı TCMB başkanını görev süresi dolmadan görevinden alınmasının önü açılmıştı. AYM, söz konusu düzenlemeyi de rektör ve YÖK üyelerindeki atamalardaki aynı gerekçeyle anayasaya aykırı bularak iptal etti. Söz konusu kararlar Resmi Gazete’de yayınlanmasından 12 ay sonra yürürlüğe girmesi kararlaştırıldı. 

TRT ŞİRKETLERİ ANAYASAYA AYKIRI

AYM’nin aldığı diğer iptal kararları ise şunlar oldu:

. TETAŞ’ın elektrik üretim yetkileri EÜAŞ’a devredilmesini AYM, anayasada yapılan değişikliklerle ilgisinin kurulamadığını belirterek, düzenlemeleri iptal etti. 

. Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın yurt dışında yürüteceği program, proje ve faaliyetlerin gerektirdiği eşgüdümün sağlanması amacıyla “Koordinasyon Ofisleri”nin kurulabilmesi kararlştırılmıştı. Bu ofislerde; bakanlık ve bağlı kuruluşları personelinden görevlendirilenler ile bunlara yardımcı olmak üzere yerinden temin edilen ve ofis hizmetlerinde çalışan personelin niteliği, sayısı, görev süresi ile bunlara ödenecek ücretlerin belirlenmesi, personele yapılacak ödemeler dışında kalan diğer harcamaların neler olacağı ve harcamaya ilişkin usul ve esasların cumhurbaşkanınca belirleneceği hüküm altına alınmıştı. AYM bu üdüzenlemeyi de “hak ve ödevlerle ilgili” bir kuralın KHK ile düzenlenemeyeceğini belirterek iptal etti.

. KHK kapsamında Türkiye Ulusal Gençlik Konseyi’nin faaliyetlerini gerçekleştirebilmesi için bakanlık bütçesine yeterli ödenek konulacağı hüküm altına alınmıştı. AYM düzenlemeyi de iptal etti.

. İptaller kapsamında; kaymakamlıklarca dernekler biriminin kurulması da kaldırıldı.

. TRT Genel Müdürü’ne en yüksek devlet memuru aylık ve sözleşme ücreti ödenmesine ilişkin düzenleme de 9 ay sonra yürürlüğe girmek üzere Yüksek Mahkemece iptal edildi. Kararda, mali ve sosyal haklara ilişkin düzenlemelerin, anayasada yer alan 'mülkiyet hakkına ilişkin' olduğu belirtilerek, bu konuda KHK ile düzenleneme yapılamayacağı kaydedildi. Ayrıca Yüksek Mahkeme, TRT'nin ihale işlemlerini mevzuat kapsamı dışına çıkaran maddeyi, “Kamudaki taşınmazlar, TRT’ye bedelsiz tahsis edilebilir” düzenlemesini, TRT’nin “Şirket kurma, satın alma ve ortaklık” düzenlemesini de iptal etti.

. Subayların terfiye hak kazanabilmek için her rütbede beklenecek sürelerinin cumhurbaşkanı tarafından uzatılabilmesi ve kısaltılabilmesine ilişkin düzenleme de KHK çıkarma yetkisinin amaç ve kapsamı içinde değerlendirilmeyerek, 12 ay sonra yürürlüğe girmek üzere iptal edildi.

. Cumhurbaşkanınca atanan İdari İşler Başkanlığı personeli hakkında kamu görevine atanma için yaş haddini 65 yaş olarak düzenleyen yasa maddesinin de uygulanmasının iptali de kararlaştırıldı.

.  “Vali yardımcılarının en az 6 yıl kaymakamlık görevinde bulunmuş ve bu hizmetin 2 yılını Doğuda geçirmiş olanlardan atanabileceği”ne ilişkin düzenleme ile “Valilerin İçişleri Bakanlığının inhası, Bakanlar Kurulunun kararı ve cumhurbaşkanının tasdiki ile tayin olunacağı” yönündeki düzenlemenin KHK ile yürürlükten kaldırılmasını da anayasaya aykırılık gerekçesiyle iptal etti.