ABD Başkanı Trump’ın 2015’teki nükleer anlaşmayı çöpe atmasını takip eden iki gecede, Suriye sahası İsrail-İran çatışmasıyla anıldı. 1973 Arap-İsrail savaşından beri İsrail’le en büyük askeri gerilim yaşandı.
Batılı muhabirler derhal ‘İsrail semalarında İran roketleri’ gördüler ama kimin kime ne fırlattığı biraz karışık.
İsrail, İran’ın Kudüs Güçleri’nin Suriye’den Golan Tepeleri’ne 20’den fazla füze fırlattığı ve yanıt verildiğini duyurdu. Hedefleri salt İranlılar olmadı.
Suriye’ye bakılırsa, tıpkı bir gece önce -aslında aylardır- olduğu gibi İsrail, Kuneytra bölgesinde Baas ve Hadar kentlerine saldırdı ve Suriye Hava Savunması karşılık verdi.
Tabii İsrail 1967 savaşında ele geçirdiği Golan’ı kendisine ait görürken, uluslararası hukuka göre burası Suriye toprağı.

***

Kesin olan, nükleer anlaşmaya vurulan darbe eşliğinde Suriye üzerinden İran’la savaş temasının devreye sokulduğu. Ancak İsrail’in ‘önleyici saldırı’ söylemi biraz tuhaf sonuçlar verdi. Uluslararası hukuka uymayan bu söylem ‘düşmanın saldırı kapasitesini ortadan kaldırmak’ maksatlıyken, Golan’a sallanan ve İsrail’i kendini savunmak durumunda bırakıp Demir Kubbe’yi zorladığı anlaşılan füzeler aksini işaret etmekte.
Ayrıca Moskova, Suriye hava savunmasının İsrail füzelerinin yarıdan fazlasını vurduğunu duyurdu. SANA görüntüler yayımladı.

***

Elbette İsrail’in askeri üstünlüğü ortada. Fakat saatler süren füze/topçu ateşli tansiyon, İsrail’in Şam’a “Bize yanıt verirseniz fena yaparız” demesiyle şimdilik bitti. Suriye hava savunması talim yapmış oldu. İran, aylardır hedef olmasına rağmen İsrail’e yanıt vermiyordu. Yanıtı Golan üzerinden mi oldu? Yoksa İsrail provokasyon mu yaptı? Aslını bilmek zor.

***

Aşikâr olan, Suriye üzerinde arzuladıkları statükoyu tesis edemeyenlerin hali. İsrail, Suriye’de açıkça cihatçı grupları destekledi, kapısında İran’ı buldu, ‘varoluşsal tehdit’ algısı had safhaya çıktı. ABD artık derdine deva değil, kilidi Rusya’da.
Bu yüzden Netenyahu, Trump’a nükleer anlaşmayı çöpe attırır attırmaz Moskova’ya gitti. Nazilere karşı 9 Mayıs Zafer Bayramı’nda Rusya lideri Putin ile birlikte durdular. Davet ‘hasımlarını kendine yakın tutmayı’ tercih eden Putin’den gelmiş. İki lider de İkinci Dünya Savaşı’nda ölen milyonların anıldığı‘Ölümsüz Alay’ın yürüyüşüne büyükbabalarının fotoğrafıyla katıldı. Netenyahu Kızıl Meydan’daki geçit töreninde S-400’leri izleme fırsatı buldu.
Kremlin’deki buluşmaya dair Ruslar yine ketum. Putin ‘Nazilere karşı ortak anılar’ başlığıyla 9 Mayıs temasının dışına pek çıkmadı. Sadece Ortadoğu’daki hali ‘çok gergin’ diye niteleyip İsrail’le birlikte tansiyonu düşürmek ve çatışmayı bitirecek çözümler geliştirme umudunu ifade etti. -Tabii çatışmaları çıkartan Putin değilken, Batılıların petrol fiyatları artınca ‘Rusya kâr ediyor’ diye bağırmaları manidar-.
Çok konuşan yine Netenyahu oldu. İranlıları yine Nazizm ve Holocaust’la andı. Rusya’nın İsrail’in Suriye’deki askeri eylemlerini sınırlandıracağı kaygılarının temeli olmadığını savundu.

***

‘Sınırlandırma kaygısının temeli yoksa’,
o zaman Rusya, İsrail’e Suriye’de istediğini yapması için ‘yeşil ışık yakmış’ olsa gerek. Oysa önceki gece Suriye ile İran’ın İsrail’e verdikleri yanıt, Rusya’nın onları da ‘sınırlandırmadığının’ ispatı. İsrail ve ABD medyasında ise İsrail’in, Rusya’nın İran ile kapışmasına karışmaması karşılığında Suriye’deki stratejik çıkarlarını güvenceye alması için ABD ile çalışmasına yardım edeceği yorumları var. O zaman önce “Rusya’nın Suriye’de stratejik çıkarı ne” sorusu çıkar. Ve eğer bir ‘büyük koalisyon’ kurulmuyorsa bu işte bit yeniği var.
Bana kalırsa, Rusya’nın ‘eğer İsrail, Suudiler ve ABD cihatçılara desteği keser, Esad’ın zaferini kabul edip yanıltma harekâtlarına son verirlerse, İran’ın Suriye’deki varlığını azaltmayı’ önermesi daha mantıklı. İran, salt Suriye’de Rusya’nın müttefiki değil, Avrasya stratejisinde ortağı. Eğer bu durum ve Moskova’nın nükleer anlaşma ile rejim değişikliğine dair tutumu değişmediyse, aksini iddia etmek zor.