Türkiye’de hep birlikte seçimlere odaklanmış olduğumuz sırada, İspanya’dan, bir zamanlar olsaydı, dünyayı ayağa kaldıracak olan bir haber geldi.
Bask terör örgütü ETA, El Diario gazetesine, nisan ayında gönderdiği, ama 2 Mayıs’ta yayımlanan bir mektupla kendini feshettiğini bildiriyordu. Haber pek dikkat çekmedi.
Oysa ETA’nın öyküsü, etnik terörün evrensel özelliklerini içermesi açısından çok ülke için ders niteliğindeydi. Bu nedenle olayları kısaca anımsayalım.
Ayrılıkçı terör örgütü ETA, Franco diktasının, bütün İspanya’da, özellikle de, Bask ülkesi ve Katalonya üzerinde bütün şiddetiyle hüküm sürdüğü 1959 yılında, zulme karşı tepki olarak kuruldu. Çok sık kullanılan “ETA’nın kurucusu Franco’dur” tümcesi örgütün kuruluşu ile diktatörün zulmü arasındaki bağlantıyı yansıtır.
Örgüt, Franco’nun Başbakanı Amiral Carrero Blanco’nun havaya uçurulduğu olayla doruğuna ulaşan, terör eylemleriyle adını her yanda duyurdu ve dikta rejimine tepki olarak, bütün dünyanın sempatisini kazandı.
Franco’nun ölümüyle ülkede demokratik açılımın başladığı dönemde, daha önce birçok militanı ölüm cezasına çarptırılmış olan ETA terör eylemlerine son vermedi. Tam tersine on kat arttırdı ve bir ara ülkede çok geniş bir kesimin el ele vererek, hayata geçirmeye çalıştıkları demokrasinin karşısındaki en büyük tehdit haline geldi.
Bu durum, ETA’ya karşı en sonunda Euskadi’ye kadar ulaşacak olan tepkilerin doğmasına neden oldu.

***

1992 ocağında San Sebastian’da görüştüğüm, bir zamanlar, rejimin Burgos mahkemeleri tarafından idama mahkûm edilmiş olan, ama sonra demokratik fırsatları tepmesine kızıp, örgütten ayrılınca, bu kez ETA’nın ölüm listesinde yer alan Mario Onaindia gibi militanların da tepkisine neden oldu.
İspanya’ya demokrası gelmiş, sorunun bu yolla çözüm imkânı doğmuş, ama ETA eski çizgisini değiştirmediği gibi terörü tırmandırmakta inat etmişti.
Terör örgütünün bu tavrının doğurduğu tepki ne yazık ki, ağır oluşuyordu.
İspanya’da yeni kurulmakta olan demokrasi, bir yandan etnik sorunları bu çerçeve içinde çözmeye çalışıyor, bir yandan da polisiye önlemleri almayı sürdürken ETA direniyor, bu arada Madrid Garı gibi büyük eylemlere başvuruyordu.
Çok sabır isteyen uzun bir mücadele süreci yaşandı. Zaman içinde ETA Bask ülkesi de dahil her yerde desteğini yitirmeye, büyük tepki çekmeye başladı.
ETA’nın siyasal örgütü olan Herri Battasuna, İspanyol yargısı tarafından, terör eylemlerini kınamadığı için kapatıldı ve bu karar, AİHM bakımından, AİHS’ye aykırı bulunmadı.
2017 Nisanı’nda örgüt nihayet silahsızlanma kararını açıklayıp silahlarını teslim etti. Bu yıl da kendini feshetti.
Aslında fesih kararı açıklandığında ETA zaten artık bitmiş bir örgüttü.

***

Satır başlarıyla çok kısa olarak özetlediğimiz öykü, etnik terörün genel özelliklerini yansıtır. Onları şöyle özetleyebiliriz:
• Etnik terör, etnik inkârcılıktan ve baskıdan doğar ve beslenir.
• Etnik terör, bir kez ortaya çıktıktan sonra, kendini doğuran veya doğurduğunu iddia ettiği, nedenler ortadan kalksa bile, kendiliğinden sona ermez.
• Terörün sapkın mantığı kendini doğuran nedenlerin yok olmasından sonra da eylemlerini sürdürür.
• Demokrasilerde, teröre karşı hemen sonuç verecek sihirli bir formül yoktur.
Sorun yalnız polisiye önlemle bastırılamaz. Polisiye önlem ile demokratik siyasal çözümlerin bir arada yürütülmesi şarttır.
• Sonunda demokrasi kazanır ama sabır ve demokratik esneklik şarttır.
ETA olayı, bu evrensel kuralların geçerliliğini bir kez daha kanıtlamıştır.
ETA olayından birçok ülke gibi Türkiye’nin de alacağı çok ders vardır.

Türkan Erkin
CUMOK’un kurucularından ve son Başkanı, Cumhuriyet ile yaşıt, Türkan Erkin’i Cumhuriyet’in 94. kuruluş yıldönümüne üç gün kala kaybettik.
O, bir Cumhuriyet kızı ve Cumhuriyet okuru olarak, hem ülkemizin hem de gazetemizin varlığının güvencesi olan temel direklerden biriydi.
Sağlık nedenleriyle pazar günü yolcu edemediğim saygıdeğer aziz dostumun ışığı hepimizin yolunu aydınlatacak.