Açıklanması zor garip olaylar giderek sıklaşmaya başladı. Adeta, yüz yıl sonra yine dünyanın “dibi çıkıyor”. İnsan “bu gidiş nereye?” diye düşünmeden edemiyor.

Ortadoğu’dan başlayalım
Ortadoğu’da kaos geçen hafta konuştuğumuz yönde, yeni gariplikler sergileyerek yayılıyor.
Üç İsrailli gencin 12 Haziran’da kaçırılması bölgenin, zamanın ruhuna uygundu ama olayı kimsenin sahiplenmemesi, kaçırılanların bir tutuklu değişimi için pazarlık konusu yapılmadan öldürülmesi çok garipti. Bu garip olay, bir insani trajedi olarak, çözümsüzlüğü içinde kanamaya bırakılmış, bir süredir belli bir sessizlik içinde devinen Gazze-Hamas krizini yeniden patlattı. Hafta kapanırken İsrail’in hava saldırılarında ölenlerin sayısı, çoğu kadın ve çocuk olmak üzere 300’ü bulmuştu. İsrail Gazze’yi karadan işgal etmeye, top ateşine tutmaya başladığına göre ölenlerin sayısı artacaktı.
İsrail-Hamas savaşı katliama dönüşerek genişlerken İsrailli yorumcuların da dikkatini çeken bir başka gariplik söz konusuydu.
Ne Yahudi yerleşimci fanatiklerin bir Filistin genci yakarak öldürmesinden sonra Doğu Kudüs’te patlak veren isyan refleksi, ne de İsrail hükümetinin üç İsrailli gencin öldürülmesini bahane ederek onlarca Filistinliyi tutuklaması Batı Yakasında beklenen hareketlenmeyi yaratmıştı. Evet her gün gençler protesto gösterileri düzenliyorlar; polisle (Filistin Yönetimi güvenlik güçleriyle) İsrail askerleriyle çatışıyorlar ama katılım hep düşük kalıyor. Gazze’de ölü sayısı artmaya başlayınca bir hareketlenme olmuş ama katılım binlerle değil daha çok yüzlerle ifade edilebilecek düzeyde kalmış. Bu garipliğe dikkat çeken Amira Hass, konuştuğu Filistinli gençlerin, genelde Batı Yakası halkının Filistin Yönetimi liderliğine güvenlerini tümden kaybettiklerini, protestolardan bir şey çıkacağına inanmadıklarını aktarıyordu. Amira’ya göre “Filistin Yönetimi liderliği bir taraftan işgale karşı çıkıyor, diğer taraftan işgalcinin söylemini benimsiyor, bu şizofrenik durum da halkın güvenini kırıyor.” (Haaretz, 18/07/14)
Bir başka gariplik de Irak’ta yaşanıyor. İsrail Gazze’ye saldırmaya başlayınca IŞİD ve halifesine ilişkin haberler, dünya medyasının ekranlarının, uzman yorumların, tartışmaların dışına düştü. Halbuki bu fanatikler ordusu, kanlı mesleklerini ifa etmeye devam ediyorlar. Lübnan’da yayımlanan The Daily Star’ın aktardığına göre, geçen haftalarda Suriye’de önemli ilerleme kaydeden IŞİD, perşembe günü rejimin güçleriyle kanlı bir çatışmadan sonra, Homs bölgesindeki Saar gaz rezervini ele geçirmiş.
The Guardian’ın Musul’daki muhabirine dayanarak aktardığına göre, IŞİD, güçlerinin büyük kısmını Musul’dan çekerek, diğer savaş alanlarına doğru kaydırmış. Musul’da çok sınırlı sayıda IŞİD savaşçısı kalmış. Musul’un yönetimini, Saddam’ın en önemli komutanlarından (Bush hükümetinin aradığı adamlar listesindeki “Kupa Kralı”) İzzet Alduri yönetimindeki bir Nakşibendi (Sünni) milis devralmış. Bunlar binalardan IŞİD’in bayraklarını indirerek kendi bayraklarını asıyorlarmış.
IŞİD güçlerini yeniden Suriye’ye kaydırıyor, hem rejimle hem diğer muhalefet güçleriyle savaşıyor. Financial Times, IŞİD dışındaki muhalefetin bir taraftan rejimin, diğer taraftan IŞİD’in saldırıları altında dağıldığını, üyelerinin moral bozukluğuyla ülkeyi terk etmeye başladığını aktarıyor. The Times’a göre bu gidişle Esad rejimi IŞİD’e karşı Batı’nın en önemli müttefiki olacak.

Ukrayna ile devam edelim
Geçen hafta bir Malezya yolcu uçağı, Ukrayna’da iç savaşın sürmekte oluğu bölgenin hava sahasından geçerken, karadan atılan bir füzeyle vuruldu, uçaktaki yolcuların, görevlilerin hepsi öldü. Uçağın Rusya ile Batı arasında, “aracılar yoluyla” sürdürülen (proxy) savaşın yaşandığı alanın üzerinde, Rus imalatı bir füzeyle vurulmuş olması, bu füzelerden Ukrayna hükümetinde de olmasına karşın Batı’da Putin’i suçlayan bir söylemin hızla egemen olmasına yol açtı.
Hafta sonunda bu söylem “O sırada havada bir de Ukrayna kargo uçağı vardı, Rusya’nın silahlandırdığı isyancılar yeterince eğitilemedikleri için yanlış uçağı vurdular” biçiminde, “aslında kaza oldu”, derken olayın sorumlusunun Rusya olduğu varsayımını vurgulayan bir hatta girdi.
Bu söylem, hem Le Monde’da, hem de Der Spiegel’de dikkat çekilen önemli bir soruyu yok saymaya çalışıyor: Rusya yanlısı isyancılar, hava sahalarına girecek olan uçakları vuracaklarını daha önce açıklamış, bir kargo uçağı, bir helikopter düşürmüşlerdi. İngiltere, Fransa, Almanya yolcu uçaklarının yolunu bu bölgenin kenarında geçecek biçimde değiştirmişlerdi. Daha önceki iki uçuşunda bu bölgenin dışında kalmaya dikkat eden Malezya uçağı, bu kez bu bölgede ne arıyordu? Malezya uçağı vurulduğu sırada bir Hindistan yolcu uçağı, bir de Ukrayna ordusuna ait kargo uçağı o bölgeden uçuyormuş.
Hava trafiğini izleyen “Flightradar24. com” adlı kurumun sitesindeki bir harita, Avrupa’nın üzerinde yüzlerce uçak uçarken Ukrayna’nın üzerinin boş olduğunu gösteriyordu. Diğer bir değişle Malezya uçağı (bu Hindistan uçağı da olabilirdi), uyarılmamış, bölgeden geçerken Ukrayna ordusuna ait bir kargo uçağı da aynı hava sahasına sokulmuş. Garip bir nedenden dolayı adeta, faturası kolaylıkla Rusya’ya çıkarılabilecek bir “kaza” için tüm önkoşullar hazırlanmış.

BRICS Bankası
Batı’nın, Ortadoğu ve Afrika’da, Doğu Avrupa’da her fırsatta ABD projelerine karşı çıkan Putin yönetimini baskı altına alma çabalarıyla uyumlu bir gelişme olan bu son “gariplik” yaşanırken dünya ekonomisi yeni bir mali kurum “kazandı”.
Dünya ekonomisinin “kurallarını”, kendi yükselişlerini destekleyecek yönde değiştirmek isteyen Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika, 100 milyar dolar sermayeli bir bankanın kuruluşunu açıkladılar. Yeni banka IMF-Dünya Bankası ikilisinin etkisi dışında kalacak, Putin’in deyimiyle, “ülkeleri ABD ve müttefiklerinin baskılarına karşı koruyacak.” (AFP, 15/07/14)
IMF-Dünya Bankası, dünya ekonomisinin Batı’nın gereksinimlerine uygun, ABD hegemonyasını koruyacak biçimde düzenlenmesinin, neo-liberalizmin dayatılmasının en önemli araçlarıydı. ABD ekonomisi, yeniden resesyon işaretleri veriyor. Çin ekonomisi eski hızını kaybediyor. Bu koşullarda Avrupa’nın toparlanma şansı ortadan kalkıyor (Financial Times, 17/07). Öyleyse, pazarların ve kaynakların kullanımının, uluslararası mali kurumların, Batı açısından önemi daha da artıyor. Tam bu noktada, BRICS yeni bir mali kurumla Batı’nın karşısına çıkıyor...