Domates ihracatı, ülke ekonomisi açısından Rusya ile yaşanan uçak krizinden ağır etkilenen ekonomik alanlardan biriydi.
İki yıl önce Rus savaş uçağının sınır ihlali yaptığı gerekçesiyle düşürülmesiyle başlayan krizin ardından uygulanan yaptırımlardan biri olan ithalat yasağı gevşetilmeye başladı.
Meraklısı, Rus Tarım Ürünleri Denetim Ajansı’nın birkaç hafta önce, Türkiye’den Rusya’ya domates sevkıyatı yapma izni verdiğine dair haberleri hatırlayacaktır.
Söz konusu haberlerde öne çıkan ifadelerden biri, domates ihracatı yapacak Türk firmaların “daha önce denetlenmiş olduğu”ydu. Yani işin resmi tarafına bakılacak olursa, Türkiye’ye Rusya’dan bir heyet gönderilmiş, onlar araştırma yapmış ve eksiksiz üretim zincirine sahip olduğu tespit edilen üç firmayı seçmişti.
Bu firmalar da Özaltın, Süral ve Agrobay’dı.

***

Gelin görün ki, perde arkası gelişmeler biraz farklı.
Rusya’nın ismen ve resmen duyurduğu üç firmanın, doğrudan Rusya tarafından seçilmediği, isimlerin Türk yetkililerce verildiği kulislerde konuşuluyor.
Nitekim Rusya’nın resmi duyurusunun ardından, “içeriden” gelen iki farklı tepki, bu seçimdeki garipliği teyit ediyor. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Rusya’nın az sayıdaki firmaya izin vermesine itiraz etmiş, bu izinlerin sürdürülebilir olmadığını söylemişti. Daha ileri tepki ise Batı Akdeniz İhracatçı Birlikleri (BAİB) Başkanı Mustafa Satıcı’dan gelmişti. Satıcı, Rusya’ya domates ihracatı yapacak firmalar arasında Antalya firması olmadığını belirtip “Bu firmaları neye göre seçtiler anlayamadık” demişti.

***

Şirketlerden birinin profili, “belirsizlik” konusunda fikir verebilir.
Domates ihracatı yapacak üç firmadan biri olan Agrobay Seracılık, son dönemlerde altyapı ihalelerinde büyük bedelli işler almasıyla öne çıkan Bayburt Grup bünyesinde yer alıyor.
Yani:
- Dün bu köşede gündeme taşıdığımız, TCDD’nin davet yöntemiyle verdiği Sapanca-Geyve YHT altyapı/ üstyapı inşaatını 2 milyar TL’ye yapacak olan Özgün Yapı’nın,
- 3. havalimanını kente bağlayacak 1 milyar Avro’luk Gayrettepe hattını yapmak üzere Ulaştırma Bakanlığı’nca seçilen Kolin-Şenbay ortaklığındaki Şenbay’ın,
- 1.1 milyar TL’lik Rize Havalimanı’nı Cengiz’le birlikte yapmakta olan Aga Enerji’nin de kardeş kuruluşu.

***

Agrobay Seracılık, Bergama yolu üzerinde kurulu. Uzun süredir de ihracat yapıyor.
Gelgelelim, domates ihracatı yapabilecek koşulları taşıyan benzer niteliklerde çok sayıda şirket olduğu hatırlatılıyor.
Hal böyleyken, uzun bir yasak döneminden sonra Rusya’ya 50 bin ton ihracat yapacak üç firmadan birinin, son dönemlerin gözde girişimcisi Bayburt Grup bünyesinde yer alması, seçimdeki kriterlerin gerçekten objektif olup olmadığı sorusunu da beraberinde getiriyor.