Bir insan ne zaman “Anıtlaşır”:
Bir fikri, bir görüşü, haklı ve doğru olarak, bıkmadan, usanmadan, her türlü zorluk ve olanaksızlık karşısında, tutarlı olarak savunduğu zaman!
Kimlik ve kişiliğine acımasız saldırılar yapıldığında, cezalandırıldığı, hatta hapse bile atıldığı zamanlarda, yılmadan, doğru olduğuna inandığı ve gerçekten de tarih ve bilim önünde doğru olan görüşlerinden sapmadığı, kıvırtmadığı, dönmediği zaman!
Kendi arkadaşlarının bile savundukları, çoğunluk tarafından benimsenen yanlışlara karşı, tek başına, sırf kendisine olan saygısından ve güveninden dolayı, ödün vermeden direnebildiği zaman!
Ve bütün bu tutum ve davranışlarını, kendisini yüceltmeden, övmeden ve hatta önemsemeden, kendisiyle matrak geçerek, mütevazı bir biçimde irdeleyebildiği, anlatabildiği zaman!

***

Bazı “Anıt İnsanlar”ın iyi konuşmak, iyi yazmak, duygu ve düşüncelerini çarpıcı ve esprili bir biçimde aktarabilmek gibi ilave özellikleri de vardır:
İşte Ali Sirmen bunlardan biridir!
Kendisini ilk kez, yıllar önce ben daha Hacettepe Üniversitesi’nde genç bir doçentken katıldığım, Uğur Mumcu’nun da konuşmacı olduğu bir açık oturumda dinlemiştim.
Bildiğiniz gibi Uğur Mumcu da bir “Anıt İnsandı”:
Üstelik, müthiş zeki, araştırmacı ve çok güzel konuşan, dinleyenleri adeta büyüleyen bir hatipti.
Ali Sirmen, Uğur Mumcu’dan sonra konuşuyordu ve Uğur konuşmasını tamamladıktan sonra, “Ali için ne büyük bir talihsizlik, şimdi ne söyleyebilir, kendini nasıl dinletir, salonu nasıl etkiler” diye düşündüğümü anımsıyorum.
Fakat Ali, belirttiği yeni fikirlerle yine dinleyenlerin müthiş ilgisini çekmiş ve çarpıcı esprilerle süslediği konuşmasıyla, Uğur’dan sonra salonu bir kez daha büyülemişti!

***

Bu satırları, son zamanlarda moda olan bir “Nehir söyleşi” kitabını okurken yazıyorum.
Ümit Aslanbay ile yaptığı ve “Bir Eski Cumhuriyet İçin” diye, bence yanlış bir isimle yayımlanan “Ali Sirmen Anlatıyor” adlı kitapta bakın, Mahmut Dikerdem ve sözde “İran Devrimi” için neler söylemiş:
“(Mahmut Dikerdem) ifadesi sırasında ‘şanlı İran devriminden’ söz etmişti. Ben de ifadem sırasında bu ifadeye katılmadığımı, fakat bunu söylemenin iyi bir şey olduğunu, çünkü bunun, Barış Derneği üyelerinin bir siyasi ve ideolojik bütünlük içinde olmadıklarını gösterdiğini söyledim. O zaman ben İran’da bırakın ‘şanlı’, bir ‘devrim’ dahi olmadığını söwyledim. Humeyni hareketi için bunları belirttim.
Daha önce de İran’a gitmiştim. Mahmut Bey de, Tahran’da büyükelçilik yapmıştı. Ben, Humeyni İran’a geldikten on gün sonra oraya gitmiştim.
Doğrusu, Türkiye’nin AKP dönemine benziyordu. AKP ile de şu anda aynı şey oluyor.”
Ümit Aslanbay: “Humeyni’nin de ilk işi komünistleri ve kendisine destek olanları temizlemek oldu...”
Ali Sirmen: “Evet ama hak ettiler. Onlara, komünist olsalar dahi, İran’ın ‘Yetmez ama evetçileri’ demek daha doğru. Buranın ‘Yetmez ama evetçileri’ ile aynı akıbete uğradılar.” (İmge Kitabevi, Ankara, 2017, s. 95.)

***

10 Kasım doğumlu, ünlü besteci Sadi Işılay’ın torunu, Osmanlı döneminde dedelerinden birinin kurduğu vakıftan bir süre geliri olmuş Ali Sirmen’in maceralı hayatını anlatan bu söyleşiyi okuyunuz.
Sadece bir “Anıt İnsanın” meraklı serüvenlerini ve yaşamöyküsünü değil, Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli ve çalkantılı bir dönemini de öğreneceksiniz.
(Bu arada söyleşinin bütün güzelliğine karşın, belirtmeden geçemeyeceğim bir de eleştirim var Aslanbay’a:
Sunuş bölümünde “Doğan Avcıoğlu- İdris Küçükömer modelleri arasındaki kavga” dediği ve söyleşinin teorik çerçevesi olarak sunduğu yaklaşım, her iki model de yanlış önermelerden oluştuğu ve demokratik seçeneği dışarıda bıraktığı için, eksik, dolayısıyla da yanlış! s. 8.)