Diyelim ki meranız var. Para getirmiyor. Bir şirkete, üzerine hastane yapsın diye al bunu kullan diyorsunuz. Fakat içiniz rahat etmiyor. Verdiğiniz az geliyor. Üstüne bir de 25 yıl kira ödeyeyim ben diyorsunuz.
Yok yok, doğru okudunuz. Hem arsayı verip hem de kendi mülkünüze kiracı oluyorsunuz. Kendi içinde bir mantığı hiç yok değil tabii: Şirketin sizin yapmanız gereken işleri yaptığını düşündüğünüz için ödüyorsunuz bu kirayı. Misal, gasilhaneyi bile hastane bittiğinde şirket işletecek.
Ama bitmiyor. Minnet duygusu ruhunuzu esir almış bir kere. Bir şey daha yapmam lazım diyorsunuz. Hastane 1000 yataklı olacaksa sözgelimi, “Ey müteahhit” diyorsunuz “Her yıl bu şehirde Türkiye Cumhuriyeti’nin 700 vatandaşı hastalanarak bu hastanede yatacak. Eğer 700 vatandaşım sağlığını kaybetmezse, farkı bütçeden ben sana öderim” deyip basıyorsunuz imzayı sözleşmeye.
Fantastik mi geldi?
Süslü püslü teknik cümleleri, “müjde”, “devrim” gibi propaganda amaçlı başlıkları soyup çıkardığınızda yap-kiraladevret (YKD) modeliyle yaptırılan şehir hastaneleri ve onun dayandığı KÖİ (kamu özel işbirliği) sistemi, basitçe böyle işliyor.
Hastanın müşteri, hastanenin bir turizm şirketi gibi görüldüğü bir sistemden bahsediyoruz. İhale süreçlerinin düzgün ve şeffaf işletilmediği bu projelerden, AKP’den sonra gelecek hükümetleri çeyrek yüzyıl boyunca nelerin beklediği de kamuoyuna anlatılmıyor.

***

Şehir hastanelerine hafta başı, 3. köprü ve Hazine garantileri vesilesiyle değinmiştik. Ancak tıpkı 3. köprü için eleştirdiğimiz 3 USD’lik araç garantisine Ulaştırma Bakanlığı’nın açıklama yapması gibi bu kez de şehir hastaneleri ile ilgili bölümler için bakanlıktan, iktidara yakın bir gazeteye “müjde” haberi verildi.
Toplamda 43 bin yataklı şehir hastaneleri projesinde, 4 şehir için ihale tamamlanmış, 5’inin sözleşmesi bitmek üzereymiş. 8’inin ihale süreci devam ediyormuş, 9’u YPK onayına sunulmuş, 2’si sunulacakmış, 3’ünün ön yeterliliği sürüyormuş.

Devlet 27 milyar USD ödeyecek
Peki devlet, şehrin bilmem kaç km dışında, hastane yapsın diye araziyi bedava verdiği şirketlere ne kadar kira ödeyecek?
Bunun cevabı o “müjdeli” haberlerde yok tabii...
Gelin, bu cevap ve birkaç önemli veri için Kalkınma Bakanlığı’nın “Dünyada ve Türkiye’de Kamu Özel İşbirliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler 2015” başlıklı raporuna bakalım.
? 115 milyar dolarlık KÖİ sözleşme büyüklüğünün 9 milyar 870 milyon dolarlık kısmını sağlık tesisi projeleri oluşturuyor.
? YKD modeliyle yaptırılan 17 şehir hastanesinin kiralanması karşılığında devletin yapacağı ödeme 27 milyar dolar.
Yanlış okumadınız. Bizzat devletin raporuna göre, “müjde müjde” tadında duyurulan şehir hastaneleri için, devletin şimdiden girdiği kira yükümlülüğünün bedeli 27 milyar dolar. Üstelik bu tutar sadece 17 şehir hastanesini kapsıyor. Sadece dememin nedeni şu: Sağlık Bakanlığı’ndan gelen haberlere bakılırsa, şehir hastanesi planlanan il sayısı şimdiden toplamda 32’ye ulaşmış durumda. Dolayısıyla 17 hastane için 27 milyar dolar kira yükümlülüğü altına giren devletin, 32 hastaneye ödeyeceği kirayı siz hesap edin. Sağlanacak vergi muafiyetlerini saymıyorum bile.
Şehir hastanelerinin gerçek faturasını önümüzdeki yıllarda daha iyi göreceğiz.