“Koç Ailesi” ile yollarım hep Cumhuriyet’te kesişti… 1962’de Cumhuriyet Bürosu, Atatürk Bulvarı’nda idi. Karşımızdaki bina, Koç’larındı. Vehbi Koç, ayda bir bizim büroya gelir, Temsilcimiz Ecvet Güresin ile olayları değerlendirirlerdi.
Devlet Planlama Teşkilatı yeni kurulmuştu. İthalat kotalara bağlanmıştı. 191 sayılı Gelir Vergisi Kanunu yeni yürürlüğe girmişti. Bu yenilikler Vehbi Bey için önemli, benim için de haberdi. Ecvet Bey’den sonra benim masama gelir, genç ekonomi muhabirine sorular sorardı.
Alçakgönüllü, sevecen, gün görmüş bir insandı. Bir gün gittikten sonra Ecvet Bey gülerek yanıma geldi, arkadaşların yanında şunları söyledi: “Vehbi Bey, senin için akıllı bir çocuğa benziyor… Bir ağzını ara bakalım! Bizim küçük kız Sevgi’ye alalım bu delikanlıyı!’ diyor! Ne dersin?”
Benim gibi arkadaşlar da şaşırmışlardı. Evlenmeye niyetim olmadığını söyleyince bu öneri sonuçlanmamış, ancak masa başı sorular aylarca sürmüştü.

***

1991 Kasım ayında Cumhuriyet’te önemli bir bölünme yaşanmış, 80 kişi gazeteden ayrılmıştı. Satış beş ayda 115 binden 35 bine düşünce bizler gazeteye dönmüş, arkadaşlar beni genel yayın yönetmeni yapmışlardı.
Gazete ekonomik darboğazdaydı. Satış her geçen gün artıyor, ancak reklamlar yerinde sayıyordu. Bir gün sekreterim, Rahmi Koç’un sekreterinin aradığını, beni ziyaret için randevu istediğini söyledi.
Uzan’ların gönderdiği icracıların giremediği kapıdan, Rahmi Bey güleç bir yüzle geçerek odama geldi. Hal hatırdan sonra şöyle konuştu:
“Biz Cumhuriyet gazetesini komünist bilirdik… Oysa Kemalist olan bu gazete, bizlere ayna tutarmış. Hatalarımızı Cumhuriyet’ten öğrenir, düzeltmeleri yapar, kazançlı çıkardık. Beş ayda bu gerçeği algıladık. Şimdi tüm Koç camiasına talimat verip Cumhuriyet’e reklam verilmesini isteyeceğim!”
Dediğini yaptı, çalışanlar da aylıklarını düzgün almaya başladılar…

***

1991 Mayısı’nda Ankara Bürosu’nda çalışırken, santraldaki arkadaş “Londra’dan Sevgi Gönül adlı bir bayan sizi arıyor, bağlıyorum…” dedi. Şaşırmıştım… Merhabalaştıktan sonra şu bilgiyi verdi:
“Özgen Bey! Sizin, eski eser kaçakçılığı ile mücadelenizi biliyorum. Bir haber vermek istiyorum. Sotheby’s, Bursa Osmanlı Evi’nden çalınan iki tombak şamdanı müzayedeye çıkarıyor. Önlerseniz iyi olur!”
“Bu şamdanların Osmanlı Evi’nden olduğunu nasıl biliyorsunuz” diye sorduğumda, “Müzeler Genel Müdürlüğü bunların çalındığını bizlere resimleri ile bildirmişti. O nedenle biliyorum…” dedi.
Tombaklar geri geldi. Sonra eşi Erdoğan Gönül ile de dost olduk, bol bol bilgi alışverişinde bulunduk.

***

Rahmi Bey’in ortanca oğlu Ömer Koç ile de Sevgi Hanım aracılığı ile tanıştım. Sadberk Hanım Müzesi etkinlikleri ve Bizans çalıştaylarında birlikte olduk. Sultan’ın oğlunun laikliğe gölge düşüren vakfına karşılık Ömer Bey, Türk Eğitim Vakfı Başkanı olarak sessiz ve derinden giderek binlerce yoksul öğrencinin Atatürkçü öğrenimlerini gerçekleştirmeyi sürdürüyor.

***

Ne yazıktır ki Mustafa Koç ve Ali Koç ile halaları Semahat Arsel ve Suna Kıraç ile hiç karşılaşamadım. Ancak Mustafa Koç’un, dedesi ve babası gibi Kemalist inanca sahip olduğunu arşivimdeki haber kesitlerinden biliyorum.
Dedesi bir keresinde “Biz de bir gazete çıkarabilirdik. Ancak o zaman tarafsızlığımızı yitirirdik…” demişti. Mustafa Koç da, öteki holding patronlarının “yandaş”, “çıkardaş” gazeteleri gibi çıkarma yerine, hiç çıkarmamayı ilke edinmişti. Gezi olayında Divan’ın kapılarını açınca, Sultan’ın müfettişlerini karşısında bulmuştu.
Kadını dışlayan günümüzün laiklik karşıtlarına karşı Davos’a gönderdiği şu konuşması, inancını çok iyi anlatır: “Unutmayalım ki, kadınların yeterince özgürleşmediği, güçlenmediği, eğitim ve istihdam olanaklarına erişemediği bir dünyada kalkınma da mümkün olamayacaktır.”

***

Ailenin “toplumsal adalet” inancını Ali Koç’un kasımda Antalya’da uluslararası “B-20” toplantısındaki şu sözleri çok iyi açıklar: “Eşitsizliği asgari düzeye indirmek için yapılacak çok fazla senaryo var. Eşitsizliğin ortadan kalkması için kapitalizmin ortadan kalkması gerekir!”