Mehmet Baransu’nun Taraf’ta açıkladığı belgeler üzerine çıkan tartışmalarla ilgili olarak, emekli büyükelçi ve eski milletvekili Onur Öymen’den bir ileti aldım. Aydınlatıcı bu iletiyi kısaltarak yayımlıyorum:
“Gizli belgelerin basına sızdırılması, bütün ülkelerde yasaktır ve suç oluşturur. Ancak bu gibi durumlarda demokratik ülkelerde yasal sorumluluk esas olarak belgeleri sızdıranlardadır. Bunları yayımlayan gazetelerin mahkûm edildiğini işitmedik.
Bunun en ilginç örneklerinden biri Amerika’nın 1945-1967 yılları arasında Vietnam’da izlediği politikaların gerçek yüzünü ortaya seren ve Amerikan Savunma Bakanlığı Pentagon tarafından hazırlanan çok gizli belgelerin gazeteci Daniel Ellsberg tarafından elde edilerek basına verilmesi olayıdır. “Pentagon Belgeleri”nin bir bölümünü yayımlayan New York Times gazetesi belgelerden Başkan Johnson’un halka ve Kongre’ye sistemli olarak gerçekdışı bilgiler verdiğinin anlaşıldığını yazdı.
Belgelerde Güney Vietnam’ın ayrı bir devlet olarak ortaya çıkartılmasının Amerika’nın eseri olduğu ve Başkan Eisenhower’in Ngo Dinh Diem’in devlet başkanlığına seçilmesini sağladığı, daha sonra yönetiminden memnun kalmadığı Diem’e karşı 1963 yılında yapılan askeri darbenin de arkasında olduğu bildirilmekteydi. New York Times, bu gizli belgeleri yayımlarken Amerikan anayasasına uygun hareket ederek hükümetin faaliyetleri hakkında halkı bilgilendirme görevi yaptığını yazdı.

***

Gazeteci Ellsberg de belgelerin, başkanların anayasayı ve içtikleri andı ihlal ettiklerini gösterdiğini belirtti. Hükümet yargı yoluna başvurarak New York Times’taki yayınları bir süre için engelledi. Ellsberg aleyhinde de casusluk suçlamasıyla dava açıldı. Buna karşılık New York Times da yüksek mahkemede Amerikan hükümeti aleyhine dava açtı.
18 Haziran 1971’de Washington Post da Pentagon belgelerini yayımlamaya başladı. Savcının bu yayınları durdurma talebi mahkeme tarafından reddedildi. 15 gazete daha belgeleri yayımlamaya başladı. Federal Mahkeme belgelerin yayımlanmasının engellenemeyeceği yolunda karar aldı.
4 Mayıs 2011’de belgeler üzerindeki gizlilik kaldırıldı ve 7 bin sayfalık Pentagon belgelerinin tamamı devletin kütüphanelerinde halkın bilgisine sunuldu.
Basının, devletin bazı gizli işlerini ortaya çıkarmasının ilginç bir örneği de Watergate Skandalı oldu. Washington Post’un iki başarılı gazetecisi Bob Woodward ve Carl Bernstein yayımladıları bilgilerle, Cumhuriyetçi Başkan Nixon’ın Demokrat Parti’nin binasına gizlice ajanlar soktuğu anlaşıldı. Beyaz Saray’da kurulan gizli dinleme aygıtlarıyla Başkan’ın siyasi rakiplerini gizlice dinlettiği ortaya çıktı.
Gazetecilerin yayımladıkları bu bilgilerin sonucunda Başkan Nixon, Kongre tarafından görevinden azledilmek üzereyken istifa etti. Bu gizli işleri belgeleriyle bulup ortaya çıkartan gazetecilere ve onların gazetelerine karşı herhangi bir yasal işlem yapılmadı.

***

Diğer bir örnek de WikiLeaks belgeleri denilen ve 2006 yılından bu yana çeşitli ülkelere ait gizli belgelerin WikiLeaks örgütü tarafından basına sızdırılması olayıdır. 2010 yılında WikiLeaks, Amerikan hükümetinin dış temsilcilikleriyle gizli yazışmalarından oluşan 250 binden fazla belgeyi New York Times, Le Monde, The Guardian, Der Spiegel, El Pais gibi önemli gazeteler aracılığıyla kamuoyuna duyurdu. ABD, WikiLeaks ve onun sorumlusu Julian Assange hakkında adli işlem başlattı. Belgeleri WikiLeaks’e sızdıran Amerikan askeri Chelsea Manning 35 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve orduyla ilişkisi kesildi.
Aynı şekilde Amerikan Ulusal Güvenlik Ajansı NSA’nın eski görevlisi Edward Snowden, yabancı ülkelerin devlet adamlarının telefon konuşmalarının gizlice dinlendiği yolundaki bilgileri de içeren 200 bin gizli belgeyi basına açıkladı. Bu açıklamaları yapan Edward Snowden aleyhine Amerika’nın hukuki girişimleri oldu. Amerikalılar Rusya’dan geçici sığınma hakkı elde eden Snowden’in iadesini istediler, ama onun verdiği bilgileri yayımlayan gazeteler ve de Spiegel gibi dergiler hakkında yargı yoluna başvurulduğu duyulmadı.
Bu örneklerin de gösterdiği gibi, devletler gizli belgelerinin ele geçirilip yayımlanması konusunda çok duyarlıdırlar ve bu belgeleri sızdıranlar hakkında yargı yoluna başvururlar. Ama demokratik ülkelerde bu bilgileri yayımlayan gazetelerin yargılanıp mahkûm edildikleri duyulmadı.
Onur Öymen”.