Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, karşısında olduğu İstanbul ve Ankara büyükşehir belediye başkanları için “topal ördek” dedi.
Orijinali “lame duck” olan deyiş, ABD Başkanlık sistemi uygulamalarından geliyor. Cambridge Academy Content Dictionary’deki karşılığı şu:
Kendi yerine gelecek kişi de seçilmiş olduğundan, artık iktidarı kısıtlı olan seçilmiş kimse.
ABD’de başkanlar seçildikten iki ay sonra yemin edip görevlerine başladıklarından, bu süre içinde, Beyaz Saray’daki ikameti süren, ama günlük rutin konular dışında karar alamayan görevdeki başkanlara topal ördek deniyor. Deyim aynı zamanda, yetkileri kısıtlanmış unvanlıkişiler için de kullanılıyor. Önce Kılıçdaroğlu tarafından, Erdoğan için, daha sonra da, Erdoğan tarafından kaptırdığı İstanbul ve Ankara belediye başkanları için kullanılınca, “yetkileri kısıtlı, eli kolu bağlı kişi” anlamında bizim literatüre de girmiş oldu.
Sayın Cumhurbaşkanı da, Mansur Yavaş ile Ekrem İmamoğlu’na, partilerinin belediye meclisinde çoğunluğa sahip olamadıkları için topal ördek yakıştırmasını yaparken bunların belediye meclisinde tıkanıp, icraat yapamayacaklarını belirtmeyi amaçlıyordu.

*** 

Unvanları olup da yetkileri tırpanlanmış konumda olduklarından Yavaş ve İmamoğlu’na topal ördek yaftası yapıştıran Cumhurbaşkanı’nın yakıştırması karşısında rahmetli Güngör Uras’ın deyimiyle şu yanıt geliyor akla:
-Burası Türkiye, burada, Reis’in dışında herkes topal ördek, abicim!
Gerçekten de öyledir.
Burada Reis’in dışında herkesin yetkisi tırpanlanmıştır, herkesin Reis karşısında eli kolu bağlıdır. Bir tek Reis’tir yetkileri tam ve tartışmasız olan.
Cumhurbaşkanı, “yasama”nın reddettiği bütçeyi bile onun onayına gerek duymaksızın yürürlüğe koyma yetkisine sahiptir.
Yasama erkinin, önce OHAL ve sonra Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle “yürütme”ye bırakıldığı bu sistemde, “yürütme”yi denetleme yetkisi de olmayan “yasama”, topal ördektir. Her şey “yürütme”nin elindedir ve “yürütme” de tek adamın kişiliğinde somutlaşmıştır.
Bağımsız olmayan, Reis’in denetimindeki “yargı” da eli kolu bağlı bir topal ördektir.
Reis dışında herkesin topal ördek olduğu ülkede, vatandaş da, temel hak ve hürriyetlerinin kâğıt üzerinde kalması ve kararnamelerle elinden alınması, bağımlı yargı ile çiğnenmesi mümkün olduğundan, topal ördektir.

*** 

Türkiye’de dörtte üç oranında kamudan aktarılan kaynaklara bağımlı konumdaolan yerel yönetimler, 5779 sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkındaki Kanun gereği, belediyelerin finansal muslukları Cumhurbaşkanı’nın kişiliğinde somutlaşan “yürütme”nin elinde olduğundan topal ördek konumundadırlar. Yerel seçimlerden önce yapılan üç önemli değişiklik ile Cumhurbaşkanı’nın yetkileri daha da genişletilmiş bulunmaktadır.
Görülüyor ki, başta yerel yönetimler olmak üzere herkesin topal ördek konumunda olduğu Türkiye’de belediye başkanlarının topal ördek olmaları için, belediye meclislerine ihtiyaç yoktur.
Bu arada, herkesin topal ördek olmaktan kurtulması için vatandaşın şaşkın ördeklikten hızla sıyrılmasını sağlayacak uyanış süreci ise başlamış görünüyor.
Bütün bu telaş da oradan kaynaklanıyor ya zaten!