Kamyon şoförü bir arkadaşım var. Ben ona Yörük Ali derim, o da bana “başkan” diye hitap eder. Arama saatleri değişir; kamyon şoförünün saati mi olur? Babamın mesleği olduğu için, kamyon şoförlerine ayrıca sevgi saygı duyarım. Zor iştir.
Yörük Ali, çoğunlukla kamyoncu lokantalarında çevresi kalabalıkken arar. “Hoparlöre basıyorum” der, sonra sorusunu sorar. Bu, oradaki herkesin beni dinlemekte olduğu anlamına gelir.
Yörük Ali İzmir’in Bayındır ilçesinden. Küçük Menderes havzasında iş bulup kalmak ister ama, zor. Koşullar onu bazen Irak’a gönderiyor, Rusya’ya yük sardığı oluyor.
Geçen gün aradı, “Özbekistan seferinden dönüyorum” dedi. Hayırdır!
Çalıştığı TIR şirketi Özbekistan’dan soğan ithal etmiş, sarmış yükü Mersin’e getiriyor. İran üzerinden 3 bin 500 kilometre gidiş, aynı yoldan dönüş. Sınırlarda beklemek zorunda kalmış, 14 gün sürmüş.

***

Yörük Ali’nin seferi tarımımızın geldiği noktanın özetidir.
Türkçemizde soğanla ilgili deyimlerin, türkü sözlerinin çoğu soğanın kolay bulunan, ucuz bir besin olduğu üzerinedir.
Türkülerdedir, “Yiğit muhtaç olmuş kuru soğana...”
Atasözlerindedir, “Günde gelen soğan gibi, yılda gelen sultan gibi karşılanır...”
Günlük dildedir, “Soğan ekmek yerim, kimseye dilenmem...”
İşte o soğan yaban ellerden ithal ettiğimiz ürünler arasına katıldı. Yılbaşında soğan ithalatında iki aylığına yüzde 49’luk gümrüğün kaldırıldığı açıklanmıştı. 28 Şubat’ta dolan süre 31 Mart’a kadar uzatıldı. Doğal olarak hemen bir sektör oluşmuş, soğan ithalatçılarına rehberlik eden aracılar devreye girmiş.
Türkiye’nin soğan üretimi 2 milyon tonun üstündeydi. Geçen yıl bu rakam 1 milyon 600 bine kadar düştü. Tarım editörü İrfan Donat’a göre, sadece önceki yıl para etmediği için üretici ekmedi, diye açıklanabilecek bir durum yok. Yanlış tohum, denetimsiz ekim, plansızlık, verimsiz hasat, kontrolsüz gübre-ilaç kullanımı...
Bunlardan biri bile üretimi aksatmaya yeter, bizde hepsi var.
“YaTarım” Bakanı ne yapıyor? Arada demeç verip yan gelip yatmakla bu işler olur mu?

***

Yörük Ali soğanı Özbekistan’ın Maveraünnehir bölgesinden sardığını anımsıyor. Maveraünnehir, “iki nehir arasındaki toprak” demek. Seyhun ve Ceyhun ırmaklarının ortasında Kırgızistan ve Kazakistan’ın da ortak olduğu bereketli topraklar.
Oralardan Anadolu’ya göçüp yerleşince, Seyhun’u Seyhan diye, Ceyhun’u da Ceyhan diye Çukurova’da yaşatmışız.
Şimdi seferi tersine yapıp oralardan soğan getiriyoruz.
Yörük Ali’ye sordum; bizim soğanla fark var mı?
Bizim soğan depodan çıktıktan sonra bir ay dayanıyormuş, Özbek soğanı 15 gün. İyi depolamak gerekiyormuş.
O zaman da adın stokçuya çıkıyor, terörist oluyorsun!