Bakû’ya Zaha Hadid imzası

Azerbaycan’ın başken ti Bakû, dünyanın en ünlü mimar larından Zaha Hadid’in tasarladı ğı bir şahesere kavuştu. Ancak bu görkemli yapı, Azerbeycan halkının yoksulluğunu gizlemeye yetmiyor... Önceki gün, Azerbaycan’ın kültür tarihine geçmeye aday bir kültür merkezinin açılışına tanık olmak üzere Bakû’ya çevirdik rotamızı... Gördük ki, Türkiye’de Atatürk Kültür Merkezi (AKM) yıkılsın mı, camii yapılsın mı ekseninde yaşanan kısır tartışmalar sürerken, Bakû’da 20 bin kişilik caminin ye rine ve sırf modernleşme adına, 101 bin metrekarelik bir kültür merkezi yapıldı! Projenin uygulayıcı firması ise Türk. Azerbaycan’daki Alev Kuleleri’ni inşaa eden DİA Holding, ülkenin simgesi haline gelecek olan Haydar Aliyev Kültür Merkezi’ni de hayata geçirdi. Azerbaycan’ın eski Cumhurbaş kanı Haydar Aliyev adına gerçek leştirilen merkezin açılışına, Aliyev ailesinin yanı sıra yapının mimarı Zaha Hadid de katıldı. Öyle ki konser salonuna girdiğinde konuk lardan coşkulu bir alkış alarak “star mimar” olduğunu kanıtladı. Hadid, genel olarak projelerinin inşaasının neredeyse 10 yıl sürdüğünü, Hay dar Aliyev Kültür Merkezi projesinin ise yaklaşık üç yılda bittiğini belirtti ve bunun için DİA Holding’e teşekkür etti. Öte yandan, Hadid’in İstanbul’da da bir tasarıma imza atacağı belirtiliyor. Hadid, Demet Sabancı Çetindoğan ve eşi Cengiz Çetindoğan’ın Haliç’te açacağı müzenin de mimarlığını üstlenecek. Hadid, Haydar Aliyev Kültür Merkezi’nde bi linen çizgisi dışında bir tasarıma imza atmamış olsa da, bu proje onun bugüne kadar gerçekleştirdikleri arasında hacim ve metrekare olarak en büyüğü. Merkez, mimari üslubuyla, Azer baycan mitolojisinde yer alan Hazar Denizi’nin yükselişini yansıtı yor. Merkezin içinde bulunan kon ser salonunun ise akustik olarak çok nitelikli olduğu belirtiliyor. Çün kü akustiğin niteliğini artırmak için, konser salonunun ana malzemesi olarak beyaz meşe kullanılmış. Yalnızca bununla da sınırlı değil, merkezin içerisinde ayrıca konferans sa lonu, kütüphane, medya merkezi, müze, ortak kullanım alanı, kapalı otopark, sanat galerileri, yapay göl ve göl kafeteryası da yer alıyor. Merkezin açılışından sonra Bakû’da yaptığımız şehir turu bi ze, bu kentte bir “modern mimari açılım” yaşandığını gösterdi desek yanlış olmaz... Bakû hayli şaaşalı yapılarla çevriliyor, bu yapıların büyük bir çoğunluğunun dış cephesi ise sabaha kadar yanan ışıklarla süslü... Elbet bu ışıltının bir nedeni var: Azerbaycan ‘ateş ülkesi’ anlamına geliyor, bu nedenle kentte pek çok alev figürüne, ışıltılı cephelere rastlamak mümkün...

‘Gözellik’ halka yansımıyor...

Peki, kentin ışıltısı halka yansıyor mu? 

Ülkede yoksulluk bir yandan devam ediyor. Toplam 205 milyon Avro’ya mal olan Haydar Aliyev Kültür Merkezi’nin bulunduğu Baku'da dev bütçeli yapılar inşaa ediliyor. Şehirde “Her yer bina, her yer inşaat...” Burada bir Azeri edebiyat öğretmeniyle tanışıyorum. “Bizim protesto hakkımız bile yok, bir gecede yok ederler adamı” demekten alamıyor kendini. Öyle ki, nerede konuştuğumuzu bile yazmamı istemiyor. 

Sohbetimiz sırasında maaşının 650 lira kadar olduğunu söylediğinde, yeni yapılan kültür merkezi giriş ücretinin 30 lira olduğunu anımsıyorum. Bu kıyaslama, ülkede ışıltılı yapılar inşaa etmenin yeterli olmadığını, binalardaki ışıltının halka çok da yansıyamadığını anlamama yetiyor... 

Öğretmen, kültür merkezini ziyaret etmeyeceğini, çünkü başka “gözellikler” olması gerektiğini söylüyor: “Binaları gözelleştirmeyle gözellik olmaz, insanların yaşam koşullarını gözelleştirsinler” dedikten sonra sözlerini bir Rus yazardan alıntı yaparak sonlardırıyor: 

“‘Kimseye görünmeyen güzellik, kimseye ışık vermeyen güneş, kime ve neye yarar ki!’ Bu sözü tüm siyasi güçlere armağan ediyorum. Yeryüzünün eşrefi insandır... Biz yoksulluk yaşarken şehre yapılan yatırımlar sadece bizim yoksulluğumuzun üzerini örter.”