TESAV’dan “en kısa dönem” için “Seçim 2015” kitabı

Kitapta 2002’de TBMM’de temsil edilmeyen oy oranının yüzde 45.3 olduğu anımsatılırken, 7 Haziran’da bu oranın yüzde 4.77’e düştüğü vurgulandı. AKP’nin 81 ilde gerilemesine karşın ülke coğrafyasının her kesiminde varlığını gösterdiği, buna karşın CHP ve HDP’nin “bölgesel güç” olduğunun da altı çizildi.

TESAV 1994 yerel seçimlerinden beri her seçimden sonra ayrıntılı bir siyasal ve sayısal değerlendirme kitabı yayımlıyor. Erol Tuncer, Hanife Yurtseven ve Bülent Tuncer imzasını taşıyan“Seçim 2015” kitabında  yer alan  değerlendirmeler özetle şöyle:

. TBMM’de temsil edilmeyen oyların yüzde 4.77’de kalması temsil adaleti açısından olumlu. 2002’de yüzde 45.3’e kadar yükselen bu oran 2007’de yüzde 13.01, 2011’de ise yüzde 5.51 olmuştu.

. AKP 2011 seçimlerine göre ülke düzeyinde en çok oy kaybına uğrayan parti. AKP’nin milletvekili çıkardığı il sayısı 2011 seçimlerine göre  78’ten 76’ya düştü, 5 ilde milletvekili çıkaramadı.CHP’nin milletvekili çıkardığı  il sayısında da  gerileme yaşandı. 2011’de 48 olan sayı, 7 Haziran’da 44’e düştü. 2011’de 34 ilde vekil çıkaran MHP, 7 Haziran’da 47 ilde milletvekili çıkardı. 2011’de desteklediği bağımsız adaylar aracılığıyla 17 ilde milletvekili çıkaran HDP’nin milletvekili çıkardığı il sayısı 27 oldu.

. AKP, 2011 seçimlerine göre  81 ilde geriledi. Hiçbir ilde oy artışı sağlayamadı. Yine de ülke düzeyinde birinci sıradadır. Ülke coğrafyasının her kesiminde varlığını göstermiştir. 6 bölgede birinci, 4 bölgede ikinci sırada. Kayıplar 1.89 (Karaman) ile 30.99 (Ağrı) arasında. CHP’nin oy oranları 2011’e göre 55 ilde geriledi. Kayıplar 0.02 (Bitlis) ile 37.02 (Tunceli) arasında değişiyor. CHP, 26 ilde oy artışı sağladı, Trakya ve Ege bölgesinde 1. sırada. MHP’nin oy oranları, 2011’e göre 70 ilde yükseldi, 11 ilde geriledi. MHP, hiçbir bölgede birinci ya da ikinci sırada değil.

. 2015 seçimlerine güçlü bir bildirgeyle giren ve adaylarının büyük bölümünü önseçimle belirleyen CHP’nin oy kaybetmekte olan iktidar partisi karşısında yüzde 30’ları aşması bekleniyordu. Ancak beklentileri karşılayamadı. CHP’nin oy oranları 2011, 2014 ve 2015 seçimlerinde yüzde 25 düzeyinde sabitlenmiştir. CHP, ülkenin gelişmiş kesimlerinin partisi olmayı sürdürmektedir.

. HDP tüm illerde oy oranını arttırdı. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde 1. sırada. HDP’nin ülke düzeyindeki oylarının yüzde 71.25’i Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki 24 il ile İstanbul’da alınmıştır. En düşük oy aldığı Kastamonu (yüzde 1.11) en yüksek oy aldığı il Hakkari (yüzde 84.88). HDP bölgesel bir parti niteliği taşımaktadır. CHP ve HDP’nin bölgesel güç olma nitelikleri sürmektedir. Güçleri ülkenin belirli bölgelerinde yoğunlaşmaktadır. MHP’nin bölgesel gücünden sözetme olanağı yoktur. MHP de CHP gibi Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da varlık gösterememektedir. En güçlü olduğu bölgeler Orta ve İçbatı Anadolu ile Akdeniz bölgeleridir. Ancak bu bölgelerdeki oy oranları yüzde 20-24 arasındadır.

. Cumhurbaşkanın başını çektiği Türk usülü başkanlık sistemi tartışmaları gündemden çıkmıştır. 1960’lı yıllardan bu yana karşılaştığımız ve son olarak 2002’de terk ettiğimiz koalisyon hükümetleri dönemine geri dönülmüştür.

. Seçime katılma oranı yüzde 83.92 oldu. 2011’de en düşük katılım yüzde 74.6 oranıyla Ağrı’da yaşanmıştı. Bu seçimde en düşük katılım yüzde 76.71 oranıyla Gümüşhane’de gerçekleşti. Katılım oranıın en düşük olduğu iller Gümüşhane, Ordu, Rize, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Bingöl, Kars, Aksaray, Yozgat.

. 2011 seçimlerinde illerdeki en yüksek katılım yüzde 92 oranıyla Bilecik’te gerçekleşmişti. Bu kez en yüksek katılım yüzde 93.25 oranıyla Hakkari’de gerçekleşti. En yüksek katılımın olduğu iller  Denizli, Kütahya, Uşak, Bilecik, Çanakkale, Batman, Şırnak, Hakkari, Amasya, Manisa.

.Geçersiz oy oranı yüzde 2.82. Geçersiz oy oranının en düşük olduğu iller Hakkari, Tunceli, Iğdır, Şırnak, Kırklareli, Ağrı, Mersin, Tekirdağ, Çanakkale, Yalova. Geçersiz oy oranının en yüksek olduğu ilk 3 il İstanbul (yüzde 6.07), Batman (yüzde 5.92) ve Bingöl (yüzde 4.41)