Astarı yüzünden pahalı

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) 2013 yılında Karadeniz ve Akdeniz’de sondaj öncesi petrol ve doğalgaz ara faaliyetlerine iki boyutlu ve üç boyutlu sismik araştırma yapılması amacıyla 130 milyon dolar karşılığında aldığı gemi TBMM KİT Komisyonu’nda tartışma yarattı. Birleşik Arap Emirlikleri’nde faaliyet gösteren Polarcus adlı firmadan alınan ve Barbaros Hayrettin Paşa ismi verilen sismik araştırma gemisiyle seyrüfeser halinde araştırma yapacak nitelikli personel olmayınca TPAO hizmet alım yöntemine başvurdu. Ancak gemiyi 3 yıllığına çalıştıracak personel ve diğer işletme giderleri için ödenen tutar geminin satın alınma fiyatını geçti.

Alınan gemi hizmet alımıyla işletiliyor

TPAO gemiyi satın aldığı Polarcus firmasıyla 3 yıllığına sözleşme imzalayarak gemiyi seyrüsefere çıkararak işletecek ve veri analizi yapacak 42 personel için yaklaşık 75 milyon dolar vererek geminin çalıştırılması için hizmet satın aldı. 2016 yılına kadar imzalanan sözleşme kapsamında, deniz alanlarında elde edilecek iki boyutlu ve üç boyutlu sismik verilerin işlenmesini ve değerlendirmesini yapacak TPAO teknik kadrosunun işbaşında eğitimlerinin de sağlanarak veri analizi yapabilecek uzman kadronun yetiştirilmesi de öngörüldü. Ancak eğitilmesi öngörülen 49 personelden yalnızca 15’ine eğitim verildi. Öte yandan eğitilmesi öngörülen personelle TPAO’nun yalnızca veri toplama ve işletme hizmetini kendi personeliyle yapabilecek olması, geminin seyrüseferini yapması için yine personele ihtiyaç duyulması gündeme geldi.

Yan hizmetlere de yılda 22 milyon dolar

Sayıştay, TPAO’nun bu konuda daha dikkatli olarak üç yıllık sözleşme bitmeden öngörülen 49 personelin eğitiminin tamamlanması gerektiğine dikkat çekti. Ayrıca eğitim verilecek personelin yalnızca veri toplama ve işleme hizmeti açığını kapatacağı, geminin seyrüseferini yapması için gemi adamlarına halen ihtiyaç duyulduğunu bildiren Sayıştay yetkilileri, ancak geminin denize açılıp hizmet vermesiyle işin bitmediğini, bunun yanında destek hizmet gemisi, yakıt ikmali yapacak gemi ve deniz hayvanlarından korunma hizmeti gibi yan hizmetlerin de alındığına dikkat çekti. Sayıştay yetkilileri söz konusu yan hizmetlere yalnızca 2013 yılında 22 milyon dolar tutarında bir harcama yapıldığına dikkat çekti.

Buna göre yan hizmetlere de 3 yıllık ortalama 60 milyon dolar tutarında para harcandığı göz önüne alındığında, gemiyi işletecek personel için harcanan 75 milyon dolarla birlikte geminin işletme bedeli geminin fiyatı olan 130 milyon doları geçti. Sayıştay yetkilileri söz konusu geminin çalışmadığı zaman bile günlük masrafının 200 bin dolar dolayında olduğunu belirterek, “Önemli olan bu geminin rantabl şekilde işletilmesi. TPAO’nun bununla ilgili bir altyapı oluşturup geminin yurtiçi ya da yurtdışında hizmet verebilecek şekilde bir organizasyon yapması gerekiyor” görüşünü dile getirdiler.

‘Yetişmiş personel olmaması skandal’

TBMM KİT Komisyonu üyesi CHP Adana Milletvekili Turgay Develi, TPAO’nun gemiyi işletmek için 3 yılda gemiyi aldığı bedel kadar harcama yapmasını eleştirerek, “Sismik araştırmaya gemi alımından önce de 500 milyon dolar dolayında harcama yapılmış. Böyle önemli bir konuda TPAO’nun kendi personelinin olmaması tam bir skandalken, alınan gemiyi de çalıştırmak için harcanan para da büyük bir kayıp. TPAO’nun derhal bu konuda nitelikli personel yetiştirip gider maliyetlerini azaltması gerekiyor” diye konuştu.