TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi: İşte valilere verilen yeni yetkiler

TBMM Genel Kurulunda, terörle mücadelede yeni düzenlemeler içeren,  Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun  Teklifi'nin 13 maddesinin yer aldığı birinci bölümünün görüşmeleri tamamlandı.

Kabul edilen maddelere göre, valiler, kamu düzeni veya güvenliğinin  olağan hayatı durduracak veya kesintiye uğratacak şekilde bozulduğu ya da  bozulacağına ilişkin ciddi belirtilerin bulunduğu hallerde, 15 günü geçmemek  üzere ildeki belirli yerlere girişi ve çıkışı kamu düzeni ya da kamu güvenliğini  bozabileceği şüphesi bulunan kişiler için sınırlayabilecek.

Valiler, belli yerlerde veya saatlerde kişilerin dolaşmalarını,  toplanmalarını, araçların seyirlerini düzenleyebilecek veya kısıtlayabilecek,  ruhsatlı da olsa her çeşit silah ve merminin taşınması ve naklini  yasaklayabilecek.

Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'na "önleme araması"  başlığıyla eklenen maddeye göre, tehlikenin ve suç işlenmesinin önlenmesi  amacıyla usulüne göre verilmiş sulh ceza hakimi kararı veya bu sebeplere bağlı  olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde askeri birlik komutanının ya da  askeri kurum amiri, hukuk hizmetleri başkanı ve birim amirinin yazılı emri  üzerine, askeri mahallerde kişilerin üstü, araçları, özel kağıtları ve eşyası  aranabilecek, gerekli tedbirler alınacak, suç delilleri koruma altına alınacak.

Arama talep yazısında, arama için makul sebeplerin oluştuğunun  gerekçeleriyle birlikte gösterilmesi gerekecek. Arama kararında veya emrinde  aramanın sebebi, konusu ve kapsamıyla yapılacağı yer, zaman ve geçerli olacağı  süre belirtilecek. Aramanın sonucu, arama kararı veya emri veren merci ya da  makama bir tutanakla bildirilecek. Konutta ve yerleşim yerinde ve eklentilerinde  önleme araması yapılamayacak.

Asker kişiler dahil askeri mahallere girmek veya çıkmak isteyenler,  duyarlı kapıdan geçmek zorunda olacak. Bu kişilerin üstleri duyarlı kapının ikaz  vermesi halinde metal dedektörle kontrol edilecek, eşyaları teknik cihazlardan ve  güvenlik sistemlerinden geçirilecek, aracı teknik cihazlarla gerektiğinde elle  kontrol edilebilecek.

Şüphe halinde veya bu cihazların bulunmadığı yerlerde, herhangi bir  emir veya karar olmasına bakılmaksızın kontrol elle yapılabilecek. Teknik  cihazların ikazının sürmesi halinde, bu kişiler ancak elle kontrolü kabul  ettikleri takdirde askeri mahallere girebilecek.

Teklifle 2017 yılında yapılan değişiklikle sıkıyönetim rejimi  Anayasa'dan çıkarıldığından, bu düzenlemeye uyum için Sıkıyönetim Kanunu  yürürlükten kaldırılıyor.

AİHM'in ihlal kararı dışında dostane çözüm ve tek taraflı deklarasyon  gibi usullerle sonuçlandırılan başvuruları da "yargılamanın yenilenmesi"  sebepleri arasına alınıyor. Böylece, dostane çözüm veya tek taraflı deklarasyonla  sonuçlandırılan başvurularda, ihlal kararı verilen başvurularda olduğu gibi  yeniden yargılama yoluna başvurulabilmesi mümkün hale getiriliyor, AİHM önündeki  başvurularda ihlal kararı verilmesinin önüne geçilmesi amaçlanıyor.

Erbaş ve erlerin üst ve eşya aramaları

Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanununa "erbaş ve erlerin üst ve eşya  aramaları" başlığıyla eklenen maddeye göre, tehlikenin veya suç işlenmesinin  önlenmesi amacıyla usulüne göre verilen sulh ceza hakimi kararı veya bu sebeplere  bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde birlik komutanı ile kurum  amirinin yazılı emri üzerine, sahil güvenlik hizmet binaları ve eklentileriyle  yüzer unsurlarında, askerlik yükümlülüğünü yerine getiren erbaş ve erlerin üstü,  özel kağıtları ve eşyası aranabilecek, gerekli tedbirler alınacak, suç delilleri  koruma altına alınacak.

Arama talep yazısında, arama için makul sebeplerin oluştuğunun  gerekçeleriyle gösterilmesi gerekecek. Arama kararında veya emrinde aramanın  sebebi, konusu ve kapsamıyla yapılacağı yer, zaman ve geçerli olacağı süre  belirtilecek.

Aramanın sonucu, arama kararı veya emri veren merci veya makama bir  tutanakla bildirilecek.

Konutta ve yerleşim yerinde ve eklentilerinde önleme araması  yapılamayacak.

Jandarma erbaş ile erlerin üst ve eşya aramaları

Jandarma erbaş ve erlerin üst ve eşya aramaları da aynı esaslara  bağlanıyor.

Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanununda yapılan değişikliğe  göre, vardiya yatakhaneleri, gazinolar, sosyal tesisler, özel, yerel ve kış  eğitim merkezlerinin sermayeleri, bu tesislerin gelirleriyle üye aidatlarına  ilave olarak Jandarma Genel Komutanlığı bütçesine konulacak ödenekten oluşacak.  Vardiya yatakhaneleri, gazinolar, sosyal tesisler, özel, yerel ve kış eğitim  merkezlerinin merkezi yönetim bütçe kanunu ile belirlenen giderleri genel  bütçeden karşılanabilecek.

Toplantı ve gösteri yürüyüşlerine düzenleme

Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununda, Anayasa Mahkemesinin  kararları doğrultusunda değişiklik yapılıyor. Buna göre, toplantı ile gösteri  yürüyüşünün yer ve güzergahı, vatandaşların günlük yaşamını aşırı ve katlanılamaz  derecede zorlaştırmayacak.

Açık yerlerdeki toplantılar ile yürüyüşler gece vaktinin başlamasıyla  dağılacak şekilde, kapalı yerlerdeki toplantılar ise saat 24.00'e kadar  yapılabilecek. Toplantı ve gösteri yürüyüşünün gece vaktinin başlamasından sonra  devam edeceği konusunda geçerli neden bildirilmişse açık yerlerde yapılan  toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin dağılma saati mahallin en büyük mülki amirinin  kararıyla en geç saat 24.00'e kadar uzatılabilecek.

Teklif ile Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı  Kanunu'nun 30'uncu maddesine yeni fıkralar ekleniyor.

Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) personelinin kimliğinin gizli  tutulmasının zorunluluğu dikkate alınarak, MİT'in tarafı olduğu özel hukuk  uyuşmazlıklarında dava şartı olarak öngörülen arabuluculuk dahil olmak üzere,  arabuluculuk usulünün uygulanmaması amaçlanıyor. Böylece, MİT'in taraf olduğu  özel hukuk uyuşmazlıklarında, arabuluculuğun dava şartı olarak öngörüldüğü İş  Mahkemeleri Kanunu dahil, mevzuatta yer alan arabuluculuğa ilişkin tüm hükümler  uygulanmayacak.

MİT'te düzenleme

MİT, "Bilgi Edinme Hakkı Kanunu" kapsamı dışına çıkarılacak.

Teklifle, Seferberlik ve Savaş Hali Kanunu'nun 17'nci maddesinde  atıfta bulunulan Sıkıyönetim Kanunu'nun yürürlükten kaldırılması nedeniyle söz  konusu madde yeni hükümlere göre düzenleniyor.

Seferberlik ve savaş hallerinde, tespit ve ilan edilen bölgeler içinde  kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, haberleşmenin engellenmesi, yağma, nitelikli  yağma, genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması, radyasyon yayma, trafik  güvenliğini tehlikeye sokma, zehirli madde katma, uyuşturucu veya uyarıcı madde  imal ve ticareti, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma,  mühürde sahtecilik, halk arasında korku ve panik yaratmak amacıyla tehdit,  kanunlara uymamaya tahrik, suç işlemek amacıyla örgüt kurma, ulaşım araçlarının  kaçırılması veya alıkonulması, mal veya hizmet satımından kaçınma,  Cumhurbaşkanına hakaret, devlet güvenliği ile ilgili belgeleri elinde bulundurma  suçlarını işleyenler veya bu suçlara iştirak edenler, bölgede yetkili kılınan  komutan tarafından gerekli görüldüğü takdirde askeri mahkemelerde yargılanacak.

Komutanın kovuşturma yapabilmesi

Seferberlik ve Savaş Hali Kanunu'nda belirtilen suçlardan dolayı  Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında bölgede yetkili kılınan komutanın  kovuşturma yapabilmesi Cumhurbaşkanının, milletvekilleri hakkında TBMM'nin,  general ve amiraller hakkında Genelkurmay Başkanlığının, bakan yardımcıları  hakkında ilgili bakanların iznine ve yargılama usulüne bağlı olacak.

Valiler ve kaymakamlar ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil  Güvenlik Komutanlığında görevli general ve amiraller hakkında İçişleri Bakanı;  Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Hakimler ve Savcılar Kurulu, Sayıştay  Başkan ve üyeleri, hakimler ve savcılar ve bu sınıftan sayılanlar hakkında ise  özel kanunlarına göre yetkili kurul ve makamlar izin verecek.

Bu kişiler hakkında yetkili kurul ve makamlar tarafından, hakkında  bölgede yetkili kılınan komutanca kovuşturma yapılmasına izin verilmediği  durumda, özel kanunlarına göre işlem yapılacak.

Diplomatik dokunulmazlıkla ilgili düzenlemeler saklı olacak.

Anayasal düzene karşı işlenen suçlar ile terör suçlarından mahkum  olanlar, MGK'ca devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar  verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti ve iltisakı ya da  bunlarla irtibatı nedeniyle kamu görevinden çıkarılanların silah ruhsatları iptal  edilecek ve silahların mülkiyeti kamuya geçirilecek.

TMK'ye geçici madde ekleniyor

Teklifle, Terörle Mücadele Kanunu'na (TMK) geçici madde ekleniyor.

Ceza Muhakemesi Kanunu'nda yer alan gözaltı süreleri, bazı suçlarla  ilgili olarak yeniden düzenleniyor ve ek gözaltı süreleri getiriliyor.

Buna göre, bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl  süreyle TCK'nın "devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin  işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı  suçlar ve casusluk suçları" ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar  veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından; gözaltı süresi,  yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre  hariç, yakalama anından itibaren 48 saati, toplu olarak işlenen suçlarda ise 4  günü geçemeyecek.

Delillerin toplanmasındaki güçlük veya dosyanın kapsamlı olması  nedeniyle gözaltı süresi en fazla 2 defa uzatılabilecek. Gözaltı süresinin  uzatılmasına ilişkin karar, cumhuriyet savcısının istemi üzerine yakalanan kişi  dinlenilmek suretiyle hakim tarafından verilecek.

Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması  ihtiyacı ortaya çıktığında bu işlem, cumhuriyet savcısı veya cumhuriyet  savcısının yazılı emri üzerine kolluk güçleri tarafından yapılabilecek.

Tutukluluğa itiraz ve tahliye talepleri dosya üzerinden karara  bağlanabilecek.

Tahliye talepleri, en geç 30'ar günlük sürelerle tutukluluğun  incelenmesiyle birlikte dosya üzerinden karara bağlanabilecek.

Tutukluluğun incelenmesi en geç 30'ar günlük sürelerle dosya  üzerinden, 90'ar günlük sürelerle kişi veya müdafi dinlenilmek suretiyle resen  yapılacak.