Türkiye neyi oyluyor?

Halkın oylarına sunulacak anayasa değişikliği paketi, Cumhurbaşkanı’na ‘devlet başkanı’, ‘başkomutan, ‘siyasi parti genel başkanı’ olmak üzere 3 sıfatı birden verecek. Cumhurbaşkanı, yardımcılarını, bakanları, bürokratları tek başına kendisi belirleyecek. ‘Tarafsızlık’ kuralı getirilen HSYK ve Anayasa Mahkemesi üyelerinin tamamına yakınını seçecek. Meclis’te istediği çoğunluğa ulaşamazsa kendisiyle birlikte seçimleri yenileyebilecek. Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanların yargılanması olanaksız hale gelecek.

TARAFSIZ YARGININ SONU

Paketin 1. maddesiyle ‘yargının bağımsızlığı’ kuralına ‘yargının tarafsızlığı’ da ekleniyor. Anayasa Mahkemesi’nin 17 olan üye sayısı Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin kaldırılması nedeniyle 15’e düşürülüyor. Böylece yüksek mahkemenin 15 üyesinden 12’sini Cumhurbaşkanı belirlemiş olacak. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK), Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK) olarak düzenlenirken, üye sayısı 22’den 15’e düşürülüyor. Üyelerin 6’sını Cumhurbaşkanı, 7’sini ise Meclis belirleyecek. Kurulun başkanı olacak Adalet Bakanı ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı doğal üye olacak. Meclis’te yapılacak seçimde ise beşte üç (367) çoğunluk aranacak. AKP, kendi çoğunluğu yetmezse bir partiyle işbirliğine giderek istediği üyeleri seçtirebilecek.

TEK BAŞINA OHAL YETKİSİ

Cumhurbaşkanı, ‘savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere’ OHAL ilan edebilecek. OHAL kararı TBMM tarafından onaylanacak. Cumhurbaşkanı, OHAL kapsamında kararname çıkarabilecek.

KARARNAME İLE YÖNETİM

Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler ile anayasada yasayla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi düzenlenemeyecek. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile yasalarda farklı hükümler bulunması halinde, yasa hükümleri uygulanacak. TBMM’nin aynı konuda yasa çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek. Cumhurbaşkanı, kararnamenin yanı sıra yönetmelik de çıkarabilecek.

BİR KOLTUK, 3 KARPUZ

Seçilecek Cumhurbaşkanı, hem ‘devlet başkanı’, hem ‘başkomutan’ hem de bir siyasi partinin genel başkanı sıfatlarını kullanabilecek. Cumhurbaşkanı, kendisine seçildikten sonra bir veya daha fazla milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından yardımcı atayabilecek. Cumhurbaşkanı seçilen kişi ile Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanacakların milletvekillikleri düşecek.

SEÇİMLERİ YENİLEYEBİLİR

Genel seçimler ve Cumhurbaşkanlığı seçimi 5 yılda bir aynı anda yapılacak. Cumhurbaşkanı, herhangi bir kriter ve koşul olmadan Meclis seçimlerinin yenilenmesine karar verebilecek, bu durumda yine iki seçim birlikte yapılacak. Meclis’in seçim kararı alabilmesi için ise beşte üç (367) çoğunluk gerekecek. Cumhurbaşkanı’nın partisinin Meclis’te çoğunluğunun olması durumunda Meclis’in seçim kararı alması mümkün gözükmüyor.

DOKUNULMAZLIK ZIRHI

Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanlar hakkında bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun (301) vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Soruşturma komisyonunun kurulması için ise beşte üç (367), Yüce Divan’a sevk yönünde karar çıkabilmesi için üçte iki (400) çoğunluk gerekecek. Yüce Divan kararı çıkması durumunda 15 üyesinden 12’si Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek Anayasa Mahkemesi’nde yargılama yapılacak.

BÜTÇE MECLİS'TEN GEÇMEZSE

Bütçe yasa teklifi, Cumhurbaşkanlığı tarafından Meclis’e sunulacak. Bütçenin TBMM’den geçmemesi durumunda yenisi kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanacak.

İLK SEÇİM KASIM 2019’DA

Anayasa değişikliğinin referandumda kabul edilmesi ve erken seçim olmaması durumunda ilk birlikte yapılacak Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimi 3 Kasım 2019 tarihinde gerçekleştirilecek. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın yeniden partisiyle bağı kurulacak, hatta isterse AKP’ye genel başkan olabilecek. HSYK seçimleri de yeni getirilen kriterlere göre 30 gün içinde yapılacak.

MECLİS YETKİSİNE TIRPAN

Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarılırken, milletvekili seçilme yaşı 25’ten 18’e düşürülüyor. Meclis’in yetkileri, Meclis araştırması, genel görüşme, Meclis soruşturması ve yazılı soru ile sınırlandırılıyor. Gensoru ve sözlü soru kaldırılıyor. Başbakanlık kaldırıldığı için hükümetten yasa tasarısı gelmeyecek. Yasa önerileri milletvekilleri tarafından verilecek. Ancak fiili olarak Cumhurbaşkanı ve Meclis’te çoğunluğa sahip grubunun istemediği yasa önerilerinin verilmesi ve TBMM’den geçirilmesi mümkün gözükmüyor. Gensoru kaldırıldığı için milletvekillerinin bakanlarla ilgili denetim yapma yetkisi de olmayacak.

15 YIL CUMHURBAŞKANI

Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 5 yıl olacak. Bir kişi en fazla iki kez seçilebilecek. Ancak Cumhurbaşkanı’nın ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilecek. Cumhurbaşkanı’nın partisinin Meclis’te beşte üç çoğunluğu sağlaması ve 2. döneminin son yılında Meclis’ten seçim kararı alması durumunda görev süresi 15 yıla kadar uzayabilecek. Cumhurbaşkanlığı’na siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5’ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.